[polska wersja językowa poniżej]
This time we visited a snug atelier of two artists – Alicja Bielawska and her mother, Teresa Starzec. The atelier is located at Jana Pawła II Avenue, on the top floor of a social realist building, one between Mirowska Hall and Solidarności Avenue. The place was created exclusively for artists. The history of the atelier is intertwined with the figure of Ludmiła Stehnova, a sculptor who used the space until the 1990s. Copies of photographs from this period have been retained. Alicja and Teresa talk about their creative work and the history of their family atelier based in Warsaw.
Alicja Bielawska is an award-winning sculptor and creator of art installations. She also deals with drawing and poetry. In 2015, she was nominated for an award in the “Views” competition, organised by Deutsche Bank in collaboration with the Warsaw-based Zachęta Gallery. She exhibited in locations all over the world, among others in Amsterdam, Dallas, London, and Stuttgart.
Teresa Starzec specialises in painting and wood engraving. Her works can be found at the National Museum in Kraków, the British Museum in London, Zachęta National Gallery of Art in Warsaw, and other collections in Poland and abroad. For over 30 years now, she has been managing the Atelier Foundation which she founded with her husband, Andrzej Bielawski. She develops art education programmes for children, teenagers and adults.
Sylwia Krasoń: Could you tell us the story behind your atelier? How did you begin using it?
Alicja Bielawska: The atelier is located on the top floor of a building that dates back to the 1950s. It is one of three art studios there. All of them were designed exclusively for artists. Ludmiła Stehnova, a sculptor, worked in our atelier until the early 1990s.
Teresa Starzec: After she died, together with her friend, painter Henryk Błachnio, and Halina Pfeffer-Oberländer, aka Kicia Kocia, we managed to donate Stehnova’s heritage to museum collections. The atelier was to continue serving artists and I made arrangements to rent it. A bit later, when Ala was looking for a calm place to work on her projects, this place turned out to be perfect. At the time, I would spend some of my time at my atelier in Podlasie.
SK: How has the place been transforming, how has its character been changing over the years?
Alicja Bielawska: The work methods and materials we use affect the way a given space is used. A painter will manage the space differently than a sculptor. On the other hand, space strongly affects the way I work. Its advantages and limitations translate both to the intuitive elements of the creative process and the practical issues concerning the size of works and their storage. To me, the space arrangement I introduced here is interesting. For example, several tables marking out the space, which I move around, are crucial: there is a drawing table, a table where I experiment with materials, a table for ordering documents and for concept work. I sometimes place one more additional table to draw. The sofa is also essential – for reading, writing and napping.
Alicja Bielawska: Your trumpery stucco dog still guards the sofa hereand there are the armchairs you found at the garbage shed.
Teresa Starzec: When I worked here, I surrounded myself with lots of objects that were important and inspiring to me. There were colourful glass vases from the 1970s which I bought near Mirowska Hall and items created by my friend, Maryla Weiss – various strange figures, toys.
SK: Alicja, the issue of space plays a significant part in your creative work. I wonder what it is like at the atelier.
Alicja Bielawska: I’m sensitive to spaces and their nature. I must feel well there in order to work. That is why the place is perfect for me. It is tall, which gives me some space to breathe. I draw, sketch and make small ceramic elements here. I also prepare and draw concepts for exhibitions, and prepare scale models of the spaces for the exhibitions I’m planning. Most of all, I really draw a lot using various paper formats. Drawing is particularly crucial to me, both as the basis for my creative work and as autonomous works. I often work in series. That is when I create a series of drawings which I lay out on the floor to see where they have taken me.
SK: Alicja, you use fabrics and simple materials to create monumental contextual installations that stir viewers’ imagination and senses. Do you create all your works here?
Alicja Bielawska: My work on sculptures consists of several stages. This is where I prepare the first sketches, drawings and scale models. I prepare models at a small scale which allows me to make decisions about most of my sculptures. I compare material samples, looking for appropriate colour combinations. I then order elements of sculptures from the craftsmen I cooperate with. But I can only assess my large-size works in full once they are at an exhibition. I can only view the smaller ones at the atelier. In a sense, all the works begin here, but at the same time in several other places. I sometimes use my parents’ atelier in Podlasie to create large-format drawings and work with fabrics.
SK: Teresa, has the history of the atelier affected your painting?
Teresa Starzec: The atelier is tall and filled with light. A row of windows facing north-east provides excellent light for painting. It is vital for my creative work, since colour plays a key part in it. Windows which only the sky and clouds are great for concentration and provide a connection between artists and nature, which is sparse in the city. I worked here on numerous oil paintings. Earlier, I had prepared a series of drawings and water colours for the paintings, either at our house in Podlasie or during our trips to the mountains. Now, when I live and work in Podlasie full-time, my work has changed. I have a bigger atelier and greater comfort to create large-size works. There is more light and space in my paintings, as if they opened up to space on various levels. I think that every atelier affects the way we work, perceiving the surroundings and ourselves a bit differently.
SK: Teresa, you also manage the Atelier Foundation. Is this where you develop your projects and ideas for art workshops and courses that your foundation organises?
Teresa Starzec: Of course, my artistic activities are intertwined with educational work and ideas related to the Atelier Foundation. The place is so calm that it has always encouraged creativity at all levels and in all activities.
SK: Could you tell me a bit more about Ludmiła Stehnova’s creative work, the first host of the atelier?
Alicja Bielawska: Ludmiła came to Poland from Czechoslovakia in 1954. She created stucco, cement and stone sculptures. They were organic forms which initially resulted from studying the human figure but were becoming more and more abstract over time. I also found information that drawing was a significant part of her work and that she would treat works on paper as autonomous art. I’ve adopted the same approach in my creative work.
Teresa Starzec: Henryk Błachnio mentioned that Ludmiła’s life was very modest and completely devoted to creating. We should imagine that she worked in difficult conditions, using heavy materials. The atelier was on the top floor, with no hot water. She also lived at the atelier.
Alicja Bielawska: I remember the moment I saw her stone sculpture in the storage room in Studio Gallery. I was very moved by the work, as if the artist’s presence was retained there. I believe that people create places or develop a bond with them. The bond can be sensed, sometimes shifting to other people that come there later on.
SK: What is unique about this space?
Teresa Starzec: The atelier has always had a special atmosphere. I felt the presence of Ludmiła’s spirit here. I like photographs with her by Henryk Błachnio. They have always accompanied me.
Alicja Bielawska: The photographs still hold a special place here. When I enter the Atelier, I isolate myself from the city, coming to a different time and space. The windows are placed high, so you can only see the sky from them and hear the pigeons scraping the window sills. It’s all quiet besides that. The place has a great atmosphere to focus. I have a ladder attached to one of the windows, so I can open it. I like climbing the ladder and looking at the city from the top, at the trees and rooftops. It opens up totally new perspectives.
Edited by Justyna Dziedzic
Z wizytą w pracowni Alicji Bielawskiej i Teresy Starzec
Tym razem odwiedziliśmy zaciszną pracownię dwóch artystek – Alicji Bielawskiej oraz jej mamy Teresy Starzec. Atelier mieści się przy alei Jana Pawła II na ostatnim piętrze socrealistycznego budynku, jednego z tych, które stoją między Halą Mirowską a aleją Solidarności. To miejsce zostało specjalnie stworzone dla artystów. Historia pracowni łączy się m.in. z postacią rzeźbiarki Ludmiły Stehnovej, która użytkowała ją do lat 90. Zachowały się kopie zdjęć z tego okresu. Alicja i Teresa opowiadają o swojej pracy twórczej i historii rodzinnej pracowni w Warszawie.
Alicja Bielawska to wielokrotnie nagradzana rzeźbiarka i twórczyni instalacji artystycznych. Zajmuje się również rysunkiem i pisze poezje. W 2015 roku była nominowana do nagrody w konkursie „Spojrzenia”, przyznawanej przez Deutsche Bank przy współpracy z warszawską Zachętą. Wystawiała na całym świecie, m.in. w Amsterdamie, Dallas, Londynie i Stuttgarcie.
Teresa Starzec uprawia malarstwo i drzeworyt. Jej prace znajdują się m.in. w Muzeum Narodowym w Krakowie, British Museum w Londynie, Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie oraz w innych kolekcjach w kraju i zagranicą. Od ponad 30 lat prowadzi Fundację Atelier, którą założyła razem z mężem Andrzejem Bielawskim. Tworzy programy edukacji artystycznej dzieci, młodzieży i dorosłych.
Sylwia Krasoń: Czy mogłybyście opowiedzieć nam historię waszej pracowni? Jak to się stało, że zaczęłyście ją użytkować?
Alicja Bielawska: Pracownia mieści się na najwyższym piętrze budynku z lat 50. Jest jedną z trzech pracowni, które się tam znajdują. Wszystkie zostały zaprojektowane specjalnie dla artystów. W naszej do początku lat 90. pracowała rzeźbiarka Ludmiła Stehnova.
Teresa Starzec: Po jej śmierci razem z jej przyjaciółmi – malarzem Henrykiem Błachniem i Haliną Pfeffer-Oberländer, zwaną Kicią Kocią – udało się nam przekazać spuściznę Stehnovej do kolekcji muzealnych. Pracownia miała nadal służyć artystom i podjęłam starania o jej wynajęcie. Potem kiedy Ala szukała spokojnego miejsca do realizacji swoich projektów, to miejsce okazało się idealne. Ja już w tamtym czasie częściowo przeniosłam się do pracowni na Podlasiu.
SK: Jak to miejsce się przekształcało, jak zmieniało swój charakter i przeznaczenie na przestrzeni lat?
Alicja Bielawska: Sposób pracy i materiały, jakie się wykorzystuje wpływają na to jak przestrzeń jest używana. Inaczej pracownię będzie wykorzystywać malarka, a inaczej rzeźbiarka. Z drugiej strony, przestrzeń mocno wpływa na to, jak pracuję. Jej zalety i ograniczenia przekładają się zarówno na intuicyjne elementy procesu twórczego, jak i na praktyczne kwestie dotyczące wielkości prac czy ich przechowywania. Dla mnie ciekawa jest organizacja przestrzeni jaką tutaj wprowadziłam. Ważnych jest na przykład kilka stołów, między którymi się poruszam: jest stół do rysowania, do eksperymentowania z materiałami, do porządkowania dokumentacji i pracy koncepcyjnej. Czasem rozkładam jeszcze jeden, dodatkowy – do rysowania. Bardzo istotna jest też kanapa – do czytania, pisania i do drzemania.
Teresa Starzec: Kiedy jeszcze tu pracowałam, otaczałam się wieloma ważnymi i inspirującymi dla mnie przedmiotami. Były kolorowe szklane wazony z lat 70., które kupowałam pod Halą Mirowską, a także obiekty tworzone przez moją przyjaciółkę, artystkę Marylę Weiss – różne dziwne figurki, zabawki.
Alicja Bielawska: Twój gipsowy, odpustowy pies nadal pilnuje tutaj kanapy. I zostały fotele znalezione przez ciebie na śmietniku.
SK: Alicjo, w twojej działalności kwestia przestrzeni odgrywa ogromną rolę. Zastanawiam się, jaka ona jest w przypadku pracowni?
Alicja Bielawska: Jestem wyczulona na przestrzenie, ich charakter. Muszę czuć się w nich dobrze, żeby pracować. Dlatego to miejsce jest idealne dla mnie. Jest wysokie, co daje oddech. Tutaj rysuję, szkicuję, tworzę drobne elementy ceramiczne. Przygotowuję też i rozrysowuję koncepcje wystaw, robię makiety przestrzeni, w których mam mieć wystawy. Ale przede wszystkim dużo, dużo rysuję na różnych formatach. Rysunek jest dla mnie szczególnie ważny – zarówno jako podstawa mojej pracy twórczej, jak i dzieła autonomiczne. Często pracuję seriami. Powstają wtedy cykle rysunków, które potem rozkładam na podłodze, żeby zobaczyć, dokąd mnie zaprowadziły.
SK: Alicjo, wykorzystujesz tkaniny i proste materiały do tworzenia monumentalnych instalacji kontekstualnych, które wpływają na wyobraźnię i zmysły odbiorcy. Czy wszystkie twoje prace powstają właśnie tutaj?
Alicja Bielawska: Moja praca nad rzeźbami i instalacjami rozkłada się na kilka etapów. Tutaj powstają pierwsze szkice, rysunki oraz makiety. Makiety robię w małej skali, co pozwala mi na podjęcie decyzji dotyczących wielkości rzeźb. Porównuję próbki materiałów, szukam odpowiednich zestawień kolorystycznych. Następnie zamawiam elementy rzeźb u rzemieślników, z którymi współpracuję. Jednak wielkowymiarowe prace mogę ocenić w całości dopiero na wystawie. W pracowni widzę jedynie te mniejsze. W pewnym sensie wszystkie prace zaczynają się tutaj, ale jednocześnie powstają w kilku innych miejscach. Czasem korzystam również z pracowni rodziców na Podlasiu, żeby tworzyć wielkoformatowe rysunki i pracować z tkaninami.
SK: Tereso, czy historia pracowni miała wpływ na twoje malarstwo?
Teresa Starzec: Pracownia jest wysoka, wypełniona światłem. Rząd okien od północnego wschodu daje bardzo dobre światło do malowania To niezwykle istotne dla mojej twórczości, ponieważ kolor gra w niej ogromną rolę. Okna z widokiem jedynie na niebo i chmury bardzo sprzyjają skupieniu i łączą artystę z naturą, jakiej w mieście jest tak mało. Pracowałam tutaj nad wieloma obrazami olejnymi. Wcześniej stworzyłam do nich serie rysunków i akwarel – czy to w naszym domu na Podlasiu, czy na wyjazdach w góry. Teraz, kiedy na stałe mieszkam i pracuję na Podlasiu, moje prace się zmieniły. Mam większą pracownię i większy komfort pracy w dużych formatach. W moich obrazach jest więcej światła i przestrzeni, tak jakby na różnych płaszczyznach otwierały się na pejzaż. Myślę, że każda pracownia wpływa trochę inaczej na nasz sposób pracy, odbioru otoczenia i nas samych.
SK: Tereso, szefujesz również Fundacji Atelier. Czy w tej pracowni powstają projekty i pomysły na warsztaty artystyczne i kursy, które prowadzi wasza fundacja?
Teresa Starzec: Oczywiście, moje sprawy artystyczne przeplatają się z pracą pedagogiczną i pomysłami związanymi z Fundacją Atelier. To miejsce jest tak spokojne, że zawsze sprzyjało twórczej pracy na wszystkich poziomach i we wszystkich aktywnościach.
SK: Czy mogłybyście opowiedzieć więcej o twórczości Ludmiły Stehnovej, pierwszej użytkowniczki pracowni?
Alicja Bielawska: Ludmiła przyjechała do Polski w 1954 roku z Czechosłowacji. Tworzyła rzeźby w gipsie, cemencie, kamieniu. Były to organiczne formy, które początkowo wynikały ze studiowania ludzkiej postaci, a z czasem stawały się coraz bardziej abstrakcyjne. Znalazłam też informację, że rysunek był dla niej bardzo ważną częścią twórczości i traktowała prace na papierze jako dzieła autonomiczne. W mojej twórczości mam takie samo podejście.
Teresa Starzec: Henryk Błachnio wspominał o życiu Ludmiły jako o bardzo skromnym i całkowicie poświęconym tworzeniu. Musimy sobie wyobrazić, że pracowała w trudnych warunkach: używała ciężkich materiałów, pracownia była na ostatnim piętrze, nie było ciepłej wody. W pracowni także mieszkała.
Alicja Bielawska: Pamiętam, gdy zobaczyłam jej kamienną rzeźbę w magazynie w Galerii Studio. Bardzo mnie poruszyła, jakby była w niej zachowana obecność artystki. Myślę, że ludzie tworzą miejsca, bo nawiązują z nimi więź, którą da się wyczuć i która czasem przechodzi na kolejne osoby.
SK: Co w tej przestrzeni jest wyjątkowe?
Teresa Starzec: Ta pracownia zawsze miała dla mnie wyjątkowy klimat. Czułam, że duch Ludmiły jest w niej obecny. Bardzo lubię zdjęcia z nią autorstwa Henryka Błachnia, które zawsze mi towarzyszyły.
Alicja Bielawska: Te zdjęcia nadal są tutaj na ważnym miejscu. Ja, kiedy wchodzę do pracowni, odcinam się od miasta, znajduję się jakby w innej czasoprzestrzeni. Okna są wysoko umieszczone, widać z nich tylko niebo i słychać szuranie gołębi chodzących po parapetach, a poza tym jest cisza. Panuje atmosfera skupienia. Do jednego z okien mam przystawioną drabinę, żeby móc je otwierać. Lubię na nią wejść i patrzeć na miasto z góry, na drzewa i dachy. To otwiera zupełnie nowe perspektywy.
Korekta polska: Dorota Rzeszewska
