[polska wersja językowa poniżej]
Jan Bohdan Chmielewski was a sculptor with great passion and vocation. The premises located at Hallera Square in Warsaw Praga, where he lived with his wife for over 50 years, served as both an art studio and a flat simultaneously. The space became a silent witness to the artist’s life – both his artistic career and his private life. It accompanied the artist in every aspect of the creative process, provided longed-for moments of relaxation, hosted many renowned figures and was a witness to friendly debates during the countless discussion meetings that were organised there.
Not much was left of the proper furnishing and equipment dating back to the times in which the premises were used by the Chmielewski’s, yet the intriguing space design, the decorations made of coloured glass, the mosaics and the coffers are proof of the artistic past of the place. And more specifically, of the exceptional artistic sense demonstrated by the artist who lived and worked there for a long time.
The artist’s profile
Jan Bohdan Chmielewski was born in 1927 in Grodno, a city located in current day Belarus. During the war, he belonged to a partisan unit. His experience of the period had a significant impact on his later creative work in which he would emphasise the essence of an individual’s effect on the shaping of history. After the war, in 1950 the artist began his university education at the Academy of Fine Arts in Warsaw at the Faculty of Sculpture, from which he graduated with honours. As an artist, he made his début at the National Young Plastic Arts Exhibition in Warsaw ‘Against War – Against Fascism’, called the Arsenal, organised in 1955 where he showcased his sculpture entitled ‘My Land’.
Jan B. Chmielewski had long-standing ties with the Academy of Fine Arts in Warsaw – first as a student, and then later as a junior lecturer and assistant professor, and ultimately as professor. He was seen as a talented teacher who placed great emphasis on the development of independent thinking and students’ personal predispositions.
Chmielewski’s artistic heritage is extensive and multidimensional. The artist is the author of numerous monuments, plaques, medals and commemorative coins, and the creator of the design of the staff of the Marshal of Polish Sejm (Lower House of Parliament). He also worked in graphic arts, but he treated it as a purely functional venture. Unfortunately, not all of his works survived until current times.
Jan Bohdan Chmielewski also participated in many art competitions, both domestically and internationally. The prizes he received and his work on selected projects over the years were greatly rewarding to him. In addition,he took part in art scholarships from the Ministry of Culture and Art on three occasions in Paris, Moscow and Rome.
Analysis of his creative work
The depiction of humans became the main area of the artist’s interests. He would turn to portraiture exceptionally often, as they had an increasingly important place in his work. During the many years of his artistic activities, he made portraits using a wide range of forms and scales – from monuments, through busts, heads, low reliefs to small reliefs. In his work, the artists reached for various materials, their selection varying and depending on the subject-matter and character of a specific composition. He followed the trend of realism, proper for the second half of the 20th century. As he said himself, he would avoid ‘enigmatic attempts and dazzling the viewers with superficial and epigone-style modernity.’ He felt compelled to present the history of Poland and its heroes in a truthful way, without any filters or beautifying. His main objective was to place his sculptures in the context of a specific space and to address his works to the public.
Chmielewski stressed that during his lifetime he observed an increased interest in monumental sculpture. He attributed this trend to the demand for engaged art, of consolidating and spreading knowledge of events in Polish history. This form of sculpture was intended to be a medium of content and to guarantee the existence of Polish identity. A field of art which has the capability to encapsulate, consolidate and disseminate a nation’s history.
The atelier
When Jan Bohdan Chmielewski was still a student, he met his future wife Lidia at a drawing class. At first, the young married couple had difficulty finding their place and purpose in the world . Following their wedding, they lived in a small room which was assigned to Chmielewski as a junior lecturer at the Academy, and later they got a small atelier in Muranów. Due to insufficient space, Jan Bohdan Chmielewski was mainly focused on applied art at the time. This is when several book covers, vignettes for magazines, the artistic settings of events or sports badges were predominately created. It is one of the badges Chmielewski made at that time which was awarded a honourable mention at an arts competition.
The 1960s were a very significant period in the artist’s creative work as the Chmielewski’s received a huge space from the Polish Artists Association, with an area of 165 m2 in Warsaw Praga near today’s Hallera Square. It was an enormous space with a mezzanine and a modest washing facility. The available area allowed the artist to seriously start working on sculptures, which is when and why he gradually began resigning from graphic art projects.
After the Chmielewski’s received the studio, they began sectioning off a residential part. After the renovation, the atelier became the main element of the flat. You could enter it directly from the street. Although it was always full of models, sculptures and tools, the artist’s friends recall that it was neat and tidy at all times. The decorations which the artist made himself added an exceptional twist to the interior:tained-glass windows, mosaics, low relief on the wall and a coffered ceiling. You could also enter the residential area from the studio. The ground floor housed a living room where the hosts displayed priceless military items on the walls: old weapons and parts of uniforms (some of these historic items were used, for example, on the set of “Potop” (The Deluge), dir. Jerzy Hoffman). Winding stairs led from this room to the mezzanine, to a cosy room designed with relaxation in mind. It was also a place where the house library was located. Sitting on comfortable armchairs, they could relax by reading a book or listening to music. Due to a large number of plants displayed in the space, the room was the apple of the artist’s eye, resembling a winter garden.
Both Bohdan and his wife had the ability to bring together many friends around them, and as such, their house was always bustling with life. This cheerful artist never avoided discussions and the exchange of views, and for this reason, he was known to often organise various discussion meetings.
The atelier in Praga was used by Jan Bohdan Chmielewski and his wife until his death in August 2014. After he died, Lidia Chmielewska moved out of the house and donated most of the artist’s mementos to the Museum in Suwałki. After that, the Team for Warsaw Historic Art Ateliers took over custody of the studio. In 2019, the premises underwent comprehensive conservation work under the supervision of conservators. The work included modernisation, but the original touch which the artists themselves had given to the place themselves remained intact. Currently, the modernised space provides parallel educational and exhibition activities.
Z wizytą w pracowni artystycznej Jana Bohdana Chmielewskiego
Jan Bohdan Chmielewski był rzeźbiarzem z pasji i powołania. Lokal przy placu Hallera na warszawskiej Pradze, który przez ponad 50 lat zajmował wraz z żoną, służył jako pracownia i mieszkanie zarazem. Przestrzeń ta stała się więc milczącym świadkiem ich życia. Towarzyszyła artyście w każdym momencie procesu twórczego, zapewniała upragnione chwile wypoczynku, gościła wiele znamienitych osobistości oraz była miejscem przyjacielskich dyskusji w czasie licznych spotkań.
W pracowni pozostało obecnie niewiele z pierwotnego wyposażenia z czasów użytkowania jej przez małżeństwo Chmielewskich. Jednak ciekawa aranżacja przestrzeni, dekoracje z kolorowych szkieł, mozaiki czy kasetony nadal świadczą o przeszłości tego miejsca, a także niezwykłym zmyśle artystycznym, jakim wyróżniał się mieszkający i pracujący tam przez długi czas twórca.
Sylwetka artysty
Jan Bohdan Chmielewski urodził się w 1927 roku w Grodnie, mieście położonym na terenie obecnej Białorusi. W czasie wojny należał do oddziału partyzanckiego. Przeżycia z tego okresu miały znaczący wpływ na jego późniejszą twórczość, w której podkreślał wpływ jednostki na kształtowanie dziejów. W 1950 roku, rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na Wydziale Rzeźby. Ukończył je z wyróżnieniem. Jako artysta debiutował w 1955 roku, również w Warszawie, na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”, zwanej Arsenałem, na której zaprezentował rzeźbę pt.: Moja ziemia.
Z warszawskim ASP Jan Bohdan Chmielewski związał się na długie lata – początkowo jako student, później asystent, następnie adiunkt, by z czasem uzyskać tytuł profesorski. Był uważany za bardzo dobrego pedagoga, który zwracał uwagę na rozwój samodzielnego myślenia oraz doskonalenie w studentach indywidualnych predyspozycji.
Spuścizna artystyczna Chmielewskiego jest bardzo obszerna i wielostronna. Był autorem wielu pomników, plakiet, medali i monet okolicznościowych, a nawet stworzył projekt laski marszałkowskiej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Wykonywał również prace graficzne, choć sam traktował je jako sztukę czysto użytkową. Niestety, nie wszystkie z jego prac zachowały się do czasów obecnych.
Jan Bohdan Chmielewski chętnie uczestniczył w wielu konkursach artystycznych – zarówno krajowych, jak i międzynarodowych. Otrzymanie nagrody oraz realizacja wybranego projektu dawały mu ogromną satysfakcję. Trzykrotnie przebywał na stypendiach artystycznych Ministerstwa Kultury i Sztuki w Paryżu, Moskwie i Rzymie.
Charakterystyka twórczości
Przedstawienia człowieka stały się głównym obszarem zainteresowań artysty. Szczególnie często sięgał do portretu, który zajmował bardzo ważne miejsce w jego twórczości. W czasie wielu lat swojej działalności wykonywał go, posługując się całą gamą przedstawień – od pomników, przez popiersia, głowy, płaskorzeźby, po mały relief. Artysta w swoich pracach wykorzystywał różne materiały, uzależniając ich dobór od tematu i charakteru kompozycji. Był wyznawcą kierunku realistycznego, właściwego dla 2 połowy XX wieku. Jak sam mówił, unikał „enigmatycznych prób i epatowania powierzchowną epigońską nowoczesnością”. W swoich pracach czuł się w obowiązku oddawać dzieje Polski i ich bohaterów w sposób prawdziwy – bez weryfikowania czy upiększania. Jego głównym celem było odpowiednie dopasowanie rzeźby do przestrzeni, w której miała być ona prezentowana.
Swoje prace adresował do wszystkich ludzi, którzy będą chcieli je oglądać. Chmielewski podkreślał, że w czasie jego życia nastąpił wzrost zainteresowania rzeźbą pomnikową. Tłumaczył tę tendencję zapotrzebowaniem na sztukę zaangażowaną, utrwalającą i przekazującą wydarzenia z historii Polski. Forma rzeźbiarska miała być nośnikiem treści i gwarantem istnienia polskości. Dziedziną sztuki zdolną zamknąć, zachować i przekazać dzieje narodu.
Pracownia
Jeszcze w trakcie studiów, na kursie rysunku, Jan Bohdan Chmielewski poznał swoją późniejszą żonę, Lidię. Początkowo młode małżeństwo miało problem ze znalezieniem swojego miejsca na ziemi. Po ślubie mieszkali w małym pokoiku, który przysługiwał Chmielewskiemu jako asystentowi na ASP. Później otrzymali malutką pracownię na Muranowie. Z racji braku miejsca artysta w tamtych czasach zajmował się głównie sztuką użytkową. Z tego okresu pochodzi między innymi kilka okładek książek, winietki do czasopism, oprawy plastyczne wydarzeń czy odznaki sportowe. To właśnie za jedną z tych ostatnich otrzymał pierwsze wyróżnienie w konkursie.
Ważnym dla twórczości okresem stały się lata 60., kiedy państwo Chmielewscy dostali od Związku Artystów Plastyków ogromną przestrzeń na warszawskiej Pradze przy placu Hallera. Był to lokal o powierzchni 165 m2, z antresolą i skromnym sanitariatem. Duża przestrzeń pracowni pozwoliła artyście zająć się na poważnie rzeźbą, dlatego z wolna zaczął on wygaszać swoją działalność graficzną.
Państwo Chmielewscy przystąpili do remontu, po którym pracownia stała się główną częścią mieszkania. Z ulicy wchodziło się bezpośrednio do niej. Mimo iż była pełna modeli, rzeźb i narzędzi, to jak wspominają przyjaciele rzeźbiarza, zawsze panował tam ład i porządek. Wyjątkowy charakter wnętrza dodatkowo podkreślały wykonane własnoręcznie przez artystę dekoracje. Szkło witrażowe w oknach, mozaiki i płaskorzeźby na ścianie oraz kasetonowe stropy. Z pracowni można było przejść do części mieszkalnej. Na parterze znajdował się salonik – na jego ścianach gospodarze eksponowali bezcenne militaria: starą broń oraz części mundurów (niektóre z tych zabytków zostały wykorzystane m. in. na planie filmu „Potop” w reżyserii Jerzego Hoffmana). Z tego pomieszczenia, po krętych schodkach, można było wejść na antresolę do przytulnego pokoju urządzonego z myślą o wypoczynku. Mieściła się tam również biblioteczka domowa. Siadając na wygodnych fotelach, można było poczytać książkę lub posłuchać muzyki. Pomieszczenie, z powodu dużej ilości kwiatów, które były oczkiem w głowie artysty, przypominało ogród zimowy.
Zarówno Chmielewski, jak i jego żona, potrafili zgromadzić wokół siebie wielu znajomych, dlatego ich dom zawsze tętnił życiem. Pełen pogody ducha artysta nigdy nie stronił od rozmów i wymiany poglądów, dlatego często organizował różnorakie spotkania dyskusyjne.
Pracownia na warszawskiej Pradze była użytkowana przez Jana Bohdana Chmielewskiego i jego żonę do śmierci rzeźbiarza w sierpniu 2014 roku. Wtedy Lidia Chmielewska wyprowadziła się z tej przestrzeni, a większość pamiątek po artyście podarowała Muzeum w Suwałkach. Później pracownia została wpisana na listę Warszawskich Historycznych Pracowni Artystycznych. W 2019 roku lokal został gruntownie odnowiony pod nadzorem konserwatorów. W czasie prac przeprowadzono modernizację, ale z zachowaniem oryginalnego charakteru nadanego miejscu przez artystów. Obecnie zmodernizowana przestrzeń pozwala na prowadzenie działalności dydaktycznej i wystawienniczej.
Korekta Anna Zawisza
