[polska wersja językowa poniżej]
Pola Dwurnik, whose main areas of artistic activities include oil paintings, drawings, collage, and mail art, invited me to her atelier. This unique place is located in Podgórska St. in Warsaw’s Sadyba estate. It is a place where the second generation of the artistic Dwurnik family works. Pola was preceded by her parents, photographer Teresa Gierzyńska and painter Edward Dwurnik, who also worked here. The current tenant has told me about the history of the space which is so special to her, how it has been changing over the years and what meaning it has to the artist.
Patrycja Głusiec: Could you tell me the story of the atelier in Sadyba?
Pola Dwurnik: It all started in 1983 when my parents moved here from a flat located in Stegny in Warsaw. My father turned 40 at the time, and he got an atelier and an actual storage room for the first time in his life.
My parents managed to buy this single-storey building in Sadyba thanks to the funds they borrowed from our family. Earlier in the 1960s and the 1970s, a private cutlery manufacturing plant had been operating there. Actually, this part of Sadyba, between Goplańska and Nałeczowska St., has been a mini craftsmanship hub, which is still functioning. A carpenter is working next door, and our other neighbours manufactured test tubes and laboratory glassware for a long time. We also have panel beaters, vehicle spray painters, and mechanics here. At the time the area housed relatively cheap buildings, not villas. The street had a completely different image back then.
The house my parents bought had a small residential part. It was simply an annexe to the cutlery manufacturing plant. My father arranged a graphic art studio in another, smaller room. The house also had a garage, which serves as a storage room now.
PG: How did the previous ateliers of Teresa Gierzyńska and Edward Dwurnik look like?
PD: My father had his first studio in Międzylesie, in his parents’ house. It was simply his room where he lived and created art.
In the block of flats in Stegny, the biggest room was to serve as an atelier, but in fact it was the whole apartment. My mother, whose photographic art is being discovered, worked there too. I remember it well: my dad would turn every table into a worktop and paint in the evenings. My mum would retouch her photographs wherever she could find some space, and the bathroom served as her darkroom. I can say that the whole flat was one big atelier. I also used to turn every place I was in into a studio, just like my father did, and just like my mother still does.
PG: Are there any traces of the cutlery manufacturing plant left here?
PD: The thing that connects the place with its previous owners and their times are the terrazzo stairs. It is a unique element. There is even a trace of the carpet that protected the surface. You can see the light operating here, you can see how the sun rays changed the colours of the flooring. We are not planning to renovate it because it reminds us about the function it played before.
PG: How has the place been transforming, how has its character and intended use been changing over the years?
PD: The house turned out to be too small, so my parents had it rebuilt in 1988-1990.
There was a storey built on top of the main room. It was my mother’s atelier until she moved out in 2003. My father took it over after that. The ground floor was functioning as his painting studio during the whole time. Only a wall that separated it from the graphics studio was demolished, creating a single open space. In addition, my parents had a residential and storage space built.
The house was functioning in such a form until my father died in 2018. We inherited the building with my husband and decided to renovate the interior. At present, there is an archive of my father’s foundation and one of the storage houses in the place where my mother’s atelier was situated. As for the ground-floor atelier, my dad wanted me to work there myself after his death. I must admit that I wasn’t wholly convinced. I wanted to keep it just the way it was during his lifetime… My father hated this form of commemorating artists, and he would call such memorial exhibition rooms “a morgue”. He wanted the place to continue living. Ultimately, I complied with his request.
I believe I made the right decision. The atelier is full of positive energy. My son, Staś, also comes here and we paint together in the evenings. I have very good memories of the place – I would spend a lot of time here with my dad, and it is here that he taught me painting.
In 2022, my husband and I bought a building adjacent to our house. I arranged a stamp atelier there, where I create collages made of stamps. It is also where the Edward Dwurnik foundation is based.
I must also mention the basement of the old house. It houses “Litofutura”, a lithography atelier of my husband, Daniel Ożga. Daniel left his corporation and his work as a construction engineer to take up artistic printmaking as a profession. Lithography was my dad’s favourite art technique. He showed Daniel his lithographic stones. Daniel was thrilled. The secret of the emergence of the image on a lime stone inspired his imagination and technical mind. Today my husband works using my father’s stones and a hundred-years old lithographic press we brought from Berlin.
PG: What are you currently working on at the Edward Dwurnik Foundation?
PD: The greatest project of the Foundation is the digitisation and dissemination of the collection – not only our collection, but also the items owned by private collectors and state institutions. We conduct search queries to find out where my father’s works are located.
There is also an exhibition available at the seat of the Foundation. Starting from the 19th of April 2023 (the day on which my father would turn eighty years old) we will present an exhibition dedicated to the “Workers” series.
In the autumn this series will gain an additional context, because we are releasing a monograph that we have been working on for two years now.
PG: How did the life in the atelier used to look like? Was it an open space? Were there any special rituals in here?
PD: It is hard for me to recall any specific rituals. My parents were not particularly sociable, they were workaholics and loners. My dad did not enjoy spending time with other artists, because he was simply too absorbed with his creative work and numerous new exhibitions. My parents had a circle of trusted friends, Przemysław Kwiek and Zofia Kulik, whom they had met at the Academy of Fine Arts.
It is worth mentioning the presentations of paintings in the 1990s, during the time of transformation, when the interest in collecting works of art arose with the capital. Various people came to the shows – from directors of museums and curators, to young businessmen and businesswomen, people who have just started working as company directors, and diplomats from the embassies of various countries. I remember that my father prepared a demonstration for Leon Tarasewicz’s students in the late 1990s. Around 50 to a 100 paintings were showcased each time. My father prepared it on his own. He also sold his works on his own. He found it very easy to do. And me, as a child, I would hide behind the mezzanine wall and listen to my father talking about his works and negotiate the sale price.
PG: What was Edward Dwurnik’s attitude to this place?
PD: My dad loved this place and that is why he wanted me to stay here. He took care of it. He went to a notary and prepared his last will.
To him, it was a place where he lived and worked, a space to focus and relax. He was a man who had a well-arranged daily routine. He approached painting as his work and a type of pleasure, addiction even. He would spend eighty percent of his time at the atelier and in the garden which became a natural extension of the studio. In the 2000s, he painted a lot outside, using acrylic paints in the spirit of action painting.
PG: Edward Dwurnik was a fully independent artist, both in terms of his views and his artistic career. Could you tell us a bit about his search for his own language and path? Why did he become a phenomenon?
PD: In short, Edward Dwurnik experienced the world by painting. Painting was his language, and his main work was to observe reality and immediately process and transform it in paintings. Everything he saw, heard, anything that he found particularly interesting, was transformed into drawings, and the related graphic art or painting. But he was aware that the language of painting needs to be worked out. He knew education was not enough, that it was necessary to perfect one’s skills. In the 1960s and 1970s, he travelled across Poland, making thousands of pencil drawings in the open air, mainly in the streets and town squares, to practice his hand. It’s no wonder that, later in his atelier, he was able to paint hundreds of large-scale urban landscapes based only on small photographs. This is how his two greatest series were created: “Hitch-Hiking Trips” and “Warsaw”.
Creating a series of works was characteristic to him. He is the author of nearly 30 separate painting series and several dozen drawing series, often being sketches prepared for the purpose of painting compositions. The landscapes depicting Polish cities and small towns from various perspectives, of passers-by and from over the rooftops, are some of my father’s most famous works. In the mid-1970s, he focused on people whom he had previously observed from a bird’s eye view. He took a close look at the people of the Polish People’s Republic he knew so well. He also created several series in a completely different aesthetic, for example the expressive series entitled “Long Live the War!”, resembling works by Andrzej Wróblewski or the Gruppa artists in terms of style. Another example is also the “Blue” series, depicting marine landscapes without the horizon.
Each series had its distinctive language, format and colour patterns.
PG: What are the characteristics of your artistic language?
PD: I don’t continue Edward Dwurnik’s creative work. What I took over from my father is thinking in series and the method of working with oil paints. Because he taught me, I paint in a slightly similar way; my paintings have a distinctive, dynamic texture and visible brush strokes. But I’m interested in completely distinct topics. My works mainly include figurative oil paintings in which I explore the relationships between humans and animals, and their meaning. Animals have been metaphors for entire phenomena or human behaviours for ages, and in terms of form, they are fairly suggestive painting figures. I love exploring this and reversing meanings that are imposed on specific animal species in literature and broadly understood visual culture. My paintings provide a critical outlook on the way we ruthlessly handle animals and are a reminder that we are part of their kingdom. They are also a fantasy on the friendship between humans and wild predatory animals, which is impossible in real life. This is what I have been focusing on in recent years. I had previously concentrated on the female figure. Women in my paintings are the main protagonists, the agents with a voice, actively co-creating the painting and everything happening around them. I treat women as a symbol of humans, not only as a metaphor of female matters. I also create graphic novels. My last child is “The Only Way Out” based on the novel by Stanisław Ignacy Witkiewicz, issued by the National Museum in Warsaw and Krupa Gallery in Wrocław.
PG: The graphic novel entitled “The Only Way Out” somehow connects you with your father’s creative work. Can you tell us a bit more about the project?
PD: The idea for this comic book was created a long time ago. It was born in the early 1980s in the mind of an art curator and Witkacy expert, Wojciech Sztaba who was supposed to plan a part of an exhibition devoted to Witkacy, entitled „Présences Polonaises. L’art vivant autour du Musée de Lódź. Witkiewicz. Constructivisme. Les contemporains” at Centre Pompidou.
Sztaba wanted drawing boards serving as the synthesis of Witkacy’s last novel about the conflict between a philosopher and a painter. He made a proposition to Edward Dwurnik to prepare them. My dad prepared the drawings, but for some reason the project was not implemented.
The topic came back to me, when Paweł Polit, one of the curators of the exhibition entitled “Witkacy. Seismograph of the Acceleration Age” at the National Museum in Warsaw asked me to bring Wojciech Sztaba’s idea to life in the form of a comic book. I was given full independence, but I focused on the script and decided to depict the book rather faithfully. Personally, I can identify with the protagonist of “The Only Way Out”, painter Marceli and his creative madness. I love painting and I believe that it is the most important art form, just like Marceli. Until recently I was one of the few people to think so.
Fifteen years ago, painting in Poland – especially figurative and narrative painting – was not popular, and I got the impression that it was despised by curators and art critics alike. I was convinced that I was fighting for a lost cause. However, painting is back in grace, and it is exhibited not only in art fairs, but also in contemporary art museums. The mystery of creation and the creative act – these are the most important things in the plot of the comic book. The novel has been interpreted anew. For example, I moved the protagonists to contemporary times, and equipped them with smartphones. It was a wonderful project, and a reason to draw an extensive narrative and a chance to match the master of the word and image. I did not refer to my father’s works. I don’t refer to his creative work in general. I sometimes happen to remind others about him in a subtle way by placing an animal smoking a cigarette in my paintings. It is a reference to dogs smoking pipes in my dad’s paintings.
PG: Could you tell me what the atelier in Sadyba means to you?
PD: There is no better place to work in the entire world to me. It’s true that I had an atelier in Berlin for ten years, between 2009 and 2019, which I shared with another artist. I painted a lot of great works there. It was a very busy time for me, and I would not go out much then, as I wanted to focus on developing and practising my skills. I departed from my parents and Polish problems at the time, and it was a very liberating and wise step. It is possible that I’ll have an atelier there in the future, but it is only here that I feel at home, comfortably and safe. This atelier is everything to me. I always feel relieved as I come inside. My safe place is in the fumes of turpentine.
PG: What is unique about the atelier, in your opinion?
PD: In terms of work organisation, the air recovery system is very important to me, and thanks to it I have complete air exchange here. I haven’t seen such a solution in many studios. My dad did not have that when he worked here. I use his painting workshop. I inherited a lot of unpainted canvasses and painting tools. So I use his workshop cart, I paint with his brushes, on his canvases and easels. I have already used up his paints.
You can see a lot of objects here with the motif of a parrot – I collect parrot figurines, and I have quite a collection now. Parrots always accompany me in the atelier. There is also a huge wooden lion – the guardian of the atelier.
PG: Do you believe that the role of an art atelier and the way it is perceived is changing?
PD: For the artists of my generation and my parent’s generation, an atelier is simply a workplace. For younger generations, their atelier is often a stage which helps them consciously build their image online. Artists pose in photo shoots and videos, performing in their ateliers just like actors in a theatre. I also do that from time to time.
W oparach terpentyny – z wizytą w pracowni Poli Dwurnik
„Pracownia jest dla mnie wszystkim
– tutaj jestem w domu, czuję się komfortowo i bezpiecznie”.
Pola Dwurnik, której głównymi obszarami działalności artystycznej są malarstwo olejne, rysunek, kolaż oraz sztuka poczty, zaprosiła mnie do swojej pracowni. To wyjątkowe miejsce znajduje się przy ulicy Podgórskiej na warszawskiej Sadybie. Tworzy w nim już drugie pokolenie artystycznej rodziny Dwurników. Przed Polą pracowali tutaj także jej rodzice – fotografka Teresa Gierzyńska oraz malarz Edward Dwurnik. Obecna mieszkanka opowiedziała mi historię tej szczególnej dla niej przestrzeni – jak zmieniała się z biegiem lat oraz jakie ma dla niej znaczenie.
Patrycja Głusiec: Czy mogłabyś opowiedzieć historię pracowni na warszawskiej Sadybie?
Pola Dwurnik: Wszystko zaczęło się w 1983 roku, kiedy moi rodzice przeprowadzili się tu z mieszkania w bloku na warszawskich Stegnach. Ojciec skończył właśnie dokładnie 40 lat i pierwszy raz w życiu miał mieć pracownię oraz magazyn z prawdziwego zdarzenia.
Rodzicom udało się dzięki pieniądzom pożyczonym od rodziny kupić ten parterowy budynek na Sadybie. Wcześniej, w latach 60. i 70., działał w nim mały prywatny zakład produkcji sztućców. Zresztą w tej części Sadyby, pomiędzy ulicami Goplańską i Nałęczowską, znajdowało się – i nadal funkcjonuje – mini zagłębie rzemieślnicze. Obok działa stolarz, a nasi drudzy sąsiedzi długo produkowali próbówki i szkło laboratoryjne. Są tutaj także blacharze, lakiernicy i mechanicy. Wówczas były to stosunkowo tanie budynki, a nie zabudowa willowa. Ulica wyglądała zdecydowanie inaczej niż dzisiaj.
Dom kupiony przez rodziców miał małą część mieszkalną. Była to po prostu przybudówka do zakładu produkcji sztućców. W innym, mniejszym pomieszczeniu tata urządził pracownię grafiki. Do domu należał też garaż, obecnie pełni on funkcję magazynu.
PG: Jak wyglądały poprzednie pracownie Teresy Gierzyńskiej i Edwarda Dwurnika?
PD: Tata pierwszą pracownię miał w Międzylesiu, w domu swoich rodziców. Był to po prostu jego pokój, w nim żył i tworzył.
Natomiast w bloku na Stegnach funkcję pracowni miał pełnić duży pokój, ale tak naprawdę było nią całe mieszkanie. Mama, której twórczość fotograficzna jest dopiero odkrywana, także w nim pracowała. Dobrze to pamiętam: tata każdy stół zamieniał w warsztatowy blat i wieczorami malował. Z kolei mama retuszowała swoje fotografie wszędzie, gdzie tylko znalazła miejsce, a łazienka była jej ciemnią. Mogę powiedzieć, że całe mieszkanie było jedną wielką pracownią. Ja również zamieniam w nią każde miejsce, w którym jestem, tak jak robił to ojciec i jak robi to mama.
PG: Czy pozostały tu jeszcze jakieś ślady po zakładzie produkcji sztućców?
PD: Tym, co łączy to miejsce z poprzednimi lokatorami i ich czasami, są schody z lastryka. To bardzo wyjątkowy element. Pozostał na nich nawet ślad po ochraniającymi je dywanie. Widać jak w tym miejscu operowało światło, jak padające promienie zmieniły kolor posadzki. Nie planujemy jej odnawiać, ponieważ przypomina nam o tym, co było i jaką funkcję to miejsce pełniło wcześniej.
PG: Jak przez lata to miejsce się przekształcało, jak zmieniało swój charakter i przeznaczenie?
PD: Dom okazał się za mały , więc w latach 1988-90 rodzice go przebudowali.
Nad głównym pomieszczeniem nadbudowano piętro. Było ono pracownią mamy aż do jej wyprowadzki w 2003 roku. Wtedy przejął je ojciec. Natomiast parter cały czas funkcjonował jako jego pracownia malarska. Zburzono tylko ścianę, która dzieliła ją od studia graficznego i utworzono jedną przestrzeń. Dodatkowo rodzice nadbudowali piętro mieszkalne i magazynowe.
W takiej formie dom funkcjonował do śmierci taty, czyli do 2018 roku. Wraz z mężem budynek odziedziczyliśmy i postanowiliśmy odnowić wnętrza. Obecnie, tam gdzie była pracownia mamy znajduje się archiwum fundacji mojego ojca oraz jeden z magazynów. Natomiast jeśli chodzi o pracownię na parterze, to tata życzył sobie, abym po jego śmierci sama tam tworzyła. Muszę przyznać, że nie całkiem byłam do tego przekonana. Chciałam ją zachować taką, jaka była za jego życia.. Ojciec nie znosił takiej formy upamiętniania artystów, nazywał izby pamięci „trupiarniami”. A jemu zależało, by to miejsce nadal żyło. Jednak ostatecznie spełniłam prośbę
Myślę, że była to słuszna decyzja. Pracownia jest pełna dobrej energii. Mój syn Staś także tutaj przychodzi i razem wieczorami malujemy. Mam bardzo dobre wspomnienia z tego miejsca – spędzałam tu z tatą bardzo dużo czasu, tutaj tato uczył mnie malarstwa.
W 2022 roku kupiliśmy z mężem budynek przylegający do naszego domu. Urządziłam w nim pracownię znaczków pocztowych, z których tworzę kolaże. Ma też tam siedzibę Fundacja Edwarda Dwurnika.
Muszę jeszcze wspomnieć o piwnicy starego domu. Znajduje się w niej „Litofutura” – pracownia litografii mojego męża Daniela Ożgi. Daniel porzucił korporację i pracę inżyniera konstruktora, by profesjonalnie zajmować się grafiką warsztatową. Litografia była ulubioną techniką graficzną taty. Pokazał Danielowi swoje kamienie litograficzne. Daniel był zachwycony. Tajemnica powstawania obrazu na wapiennym kamieniu pobudziła jego wyobraźnię i techniczny umysł. Dziś mąż pracuje na kamieniach taty i na stuletniej prasie litograficznej, którą przywieźliśmy z Berlina.
PG: Nad czym obecnie pracujecie w Fundacji Edwarda Dwurnika?
PD: Największym projektem fundacji jest digitalizacja i udostępnianie zbiorów – nie tylko naszych, lecz także będących własnością prywatną i państwową. Robimy kwerendy, dowiadujemy się, gdzie znajdują się prace taty.
W siedzibie fundacji można również zobaczyć wystawę. Od 19 kwietnia 2023 roku (dnia, w którym tata obchodziłby 80. urodziny) pokazujemy wystawę poświęconą cyklowi „Robotnicy”.
Jesienią cykl zyska dodatkowy kontekst, ponieważ wydajemy jego monografię – pracujemy nad nią już od dwóch lat.
PG: Jak kiedyś wyglądało życie pracowni? Czy było to miejsce otwarte? Czy obowiązywały jakieś specjalne rytuały?
PD: Trudno jest mi przywołać jakieś szczególne rytuały. Moi rodzice nie byli towarzyscy, byli pracoholikami i samotnikami. Tata nie lubił spędzać czasu z innymi artystami, po prostu był zbyt zaabsorbowany swoją twórczością i kolejnymi licznymi wystawami. Rodzice mieli krąg zaufanych przyjaciół, m.in. Przemysława Kwieka i Zofię Kulik, znajomych jeszcze z Akademii Sztuk Pięknych.
Warto jednak wspomnieć o prezentacjach obrazów, które odbywały się w latach 90., czyli w czasie transformacji, kiedy wraz z kapitałem pojawiło się zainteresowanie kolekcjonowaniem dzieł sztuki. W pokazach uczestniczyły różne osoby – od dyrektorów muzeów i kuratorów po młodych biznesmenów, świeżo upieczonych dyrektorów firm i dyplomatów z różnych ambasad. Pamiętam, że pod koniec lat 90. tata zrobił pokaz dla studentów Leona Tarasewicza. Każdorazowo prezentowanych było około 50 do 100 obrazów. Tata robił to zupełnie sam. Sam także sprzedawał swoje prace. Przychodziło mu to z niezwykłą łatwością. A ja, jako dziecko, chowałam się za murkiem antresoli i słuchałam, jak tata opowiada o swojej pracy i jak negocjuje sprzedaże.
PG: Jaki stosunek miał do tego miejsca Edward Dwurnik?
PD: Tata kochał to miejsce i dlatego tak bardzo chciał, żebym tutaj była. Zadbał więc o to. Pojechał do notariusza i sporządził testament.
Było to dla niego miejsce pracy i życia, przestrzeń skupienia i wytchnienia. Był człowiekiem o uporządkowanym trybie dnia. Malarstwo określał jako pracę i rodzaj przyjemności, wręcz nałogu. Osiemdziesiąt procent czasu spędzał w pracowni oraz w ogrodzie, który stał się jej naturalnym przedłużeniem. W latach dwutysięcznych malował bardzo dużo na zewnątrz. Farbami akrylowymi w duchu action paintingu.
PG: Edward Dwurnik był artystą w pełni niezależnym zarówno jeśli chodzi o poglądy, jak i drogę twórczą. Czy mogłabyś opowiedzieć o jego poszukiwaniach własnego języka i drogi? Dlaczego stał się fenomenem?
PD: Mówiąc krótko, Edward Dwurnik przeżywał świat – malując. Językiem taty było malarstwo, a głównym zajęciem – przyglądanie się rzeczywistości i jej natychmiastowe przetwarzanie i zamienianie w obraz. Wszystko, co zobaczył, usłyszał, co go szczególnie zainteresowało, przemieniał w rysunek i pochodną mu grafikę czy malarstwo. Ale
miał świadomość, że język malarski trzeba sobie wypracować. Mimo wykształcenia wiedział, że należy udoskonalać warsztat. W latach 60. i 70. przejechał całą Polskę, wykonując w plenerze — głównie na ulicach i placach miast — tysiące rysunków ołówkiem, by ćwiczyć rękę. Nic dziwnego, że później w pracowni był w stanie namalować setki wielkoformatowych krajobrazów miejskich bazując tylko na małych fotografiach. Tak powstały jego dwa największe cykle: „Podróże autostopem” i „Warszawa”.
Tworzenie w cyklach było dla niego bardzo charakterystyczne. Jest autorem prawie 30 odrębnych cykli malarskich oraz kilkudziesięciu cykli rysunkowych, będących często szkicami do kompozycji malarskich. Jednymi z najbardziej znanych prac taty są właśnie widoki polskich miast i miasteczek z różnych perspektyw: przechodnia albo sponad dachów. W połowie lat 70. skupił się na ludziach, których wcześniej postrzegał z lotu ptaka. Przyglądał się człowiekowi epoki PRL-u, tak dobrze sobie znanemu. Stworzył także kilka serii utrzymanych w zupełnie innej estetyce, np. ekspresyjny cykl „Niech żyje wojna!”, bardziej przypominający stylem prace Andrzeja Wróblewskiego lub twórców Gruppy. Takim przykładem jest również cykl “Błękitny”, przedstawiający morskie krajobrazy bez horyzontu.
Każda seria miała swój język, format oraz kolorystykę.
PG: Czym charakteryzuje się Twój język artystyczny?
PD: Nie jestem kontynuatorką twórczości Edwarda Dwurnika. Przejęłam natomiast od ojca myślenie w cyklach i sposób pracy z farbą olejną. W związku z tym, że mnie uczył, maluję w podobny do niego sposób, moje obrazy mają wyraźną, dynamiczną fakturę i widoczne pociągnięcia pędzlem. Interesują mnie jednak zupełnie inne tematy. Moje prace to głównie obrazy olejne, figuralne, w których badam relacje człowieka i zwierząt oraz ich znaczenie. Zwierzęta od wieków są metaforami całych zjawisk lub ludzkich zachowań, formalnie zaś są bardzo sugestywną figurą malarską. Uwielbiam to badać i odwracać znaczenia, jakie narzuca się konkretnym gatunkom zwierząt w literaturze i szeroko pojętej kulturze obrazkowej. Moje obrazy są krytycznym spojrzeniem na to, jak bezwzględnie rozporządzamy zwierzętami oraz przypomnieniem o tym, że jesteśmy częścią ich królestwa. Są też fantazją o niemożliwej w rzeczywistości przyjaźni człowieka i dzikich, drapieżnych zwierząt. Na tym właśnie skupiam się w ostatnich latach. Wcześniej koncentrowałam się na postaci kobiety. Kobieta na moich obrazach jest główną bohaterką, podmiotem mówiącym, aktywnie współtworzy obraz i to, co się dzieje wokół niej. Kobietę traktuję jako symbol człowieka, nie tylko jako metaforę kwestii kobiecej. Tworzę także powieści graficzne. Moim ostatnim dzieckiem jest „Jedyne wyjście” na podstawie powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza, wydane przez Muzeum Narodowe w Warszawie i Krupa Gallery we Wrocławiu.
PG: Powieść graficzna „Jedyne wyjście” w pewien sposób łączy Cię z twórczością taty. Czy mogłabyś powiedzieć coś więcej o tym projekcie?
PD: Pomysł na ten komiks powstał wiele lat temu. Narodził się we wczesnych latach 80. w głowie kuratora sztuki i witkacologa Wojciecha Sztaby, który miał zaplanować poświęconą Witkacemu część wystawy „Présences Polonaises. L’art vivant autour du Musée de Lódź. Witkiewicz. Constructivisme. Les contemporains” w Centrum Pompidou.
Sztaba chciał, by na wystawie były obecne tablice rysunkowe, które będą syntezą ostatniej powieści Witkacego o konflikcie filozofa i malarza. Zaproponował ich przygotowanie właśnie Edwardowi Dwurnikowi. Tata zrobił rysunki, ale z jakichś powodów projekt nie został zrealizowany.
Temat powrócił do mnie, kiedy Paweł Polit – jeden z kuratorów wystawy „Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia” w Muzeum Narodowym w Warszawie poprosił mnie o zrealizowanie pomysłu Wojciecha Sztaby w formie komiksu. Dostałam pełną wolność, ale skupiłam się na scenariuszu i postanowiłam dosyć wiernie przedstawić tę książkę. Osobiście identyfikuję się z bohaterem „Jedynego wyjścia” – malarzem Marcelim i jego szaleństwem twórczym. Ja kocham malarstwo i jak Marceli, uważam je za najważniejszą ze sztuk. Do niedawna byłam w tym przekonaniu dość osamotniona.
Jeszcze 15 lat temu w Polsce malarstwo — szczególnie figuratywne i narracyjne — nie było popularne, a wręcz odnosiłam wrażenie, że jest pogardzane zarówno przez historyków sztuki, jak i kuratorów czy krytyków. Miałam przekonanie, że jestem wojowniczką w sprawie przegranej. Jednak malarstwo powróciło do łask— miejscem jego ekspozycji są nie tylko targi sztuki, lecz także muzea sztuki współczesnej. Tajemnica tworzenia, akt twórczy – to jest najważniejsze w fabule komiksu. Powieść została zinterpretowana na nowo, na przykład przeniosłam bohaterów do współczesności, włożyłam im do ręki smartfony. To był wspaniały projekt, powód do narysowania dużej narracji i zmierzenia się z mistrzem słowa i obrazu. Nie nawiązywałam do twórczości ojca. Generalnie do niego nie nawiązuje. Czasem tylko zdarza mi się w subtelny sposób przypomnieć o nim, gdy umieszczałam na obrazie zwierzę z papierosem. To nawiązanie do psów palących fajki na obrazach taty.
PG: Czym jest dla Ciebie pracownia na warszawskiej Sadybie?
Na całym świecie nie ma dla mnie lepszego miejsca do pracy. Co prawda przez dziesięć lat, od 2009 do 2019 roku, miałam pracownię w Berlinie, którą dzieliłam z innym artystą. Namalowałam w niej dużo świetnych obrazów. Był to dla mnie bardzo pracowity czas – mało chodziłam po mieście, chciałam skupić się na rozwoju i ćwiczeniu warsztatu. Oddaliłam się wtedy od rodziców i polskich problemów, to było bardzo uwalniające i mądre. Nie jest wcale powiedziane, że jeszcze nie będę miała tam pracowni, jednak tylko tutaj jestem w domu, czuję się komfortowo i bezpiecznie. Ta pracownia jest dla mnie wszystkim. Zawsze odczuwam ulgę, gdy do niej wchodzę. To właśnie w oparach terpentyny znajduje się moje bezpieczne miejsce.
PG: Co w pracowni jest według Ciebie wyjątkowe?
PD: Pod względem organizacji pracy bardzo ważna jest dla mnie rekuperacja, dzięki której mam całkowitą wymianę powietrza. Nie widziałam takiego rozwiązania w wielu pracowniach. Tata tego nie miał, kiedy tutaj tworzył. Używam za to jego warsztatu malarskiego. Odziedziczyłam dużo niezamalowanych płócien oraz narzędzia malarskie. Pracuję więc na wózku warsztatowym ojca, maluję jego pędzlami na jego płótnach i na jego sztalugach. Tylko jego farby już zużyłam.
Można tu również zobaczyć wiele przedmiotów z motywem papugi – zbieram figurki papug, mam całą kolekcję. Papugi zawsze siedzą sobie ze mną w pracowni. Jest też duży drewniany lew – strażnik pracowni.
PG: Czy uważasz, że rola pracowni artystycznej oraz sposób myślenia o niej ulegają zmianie?
PD: Dla artystów mojego pokolenia i pokolenia moich rodziców pracownia to po prostu miejsce pracy. Dla młodszych pokoleń, pracownia to często scena, która pomaga w świadomym budowaniu wizerunku na potrzeby internetu. Artysta pozuje do zdjęć i filmów, występuje w pracowni jak aktor w teatrze. Ja też od czasu do czasu to robię.
Korekta polska Dorota Rzeszewska, Magdalena Łań
