[polska wersja językowa poniżej]

It was a great pleasure to visit this exceptional place once again in Saska Kępa, a neighbourhood in Warsaw  – the art atelier of the Gosławski spouses. It is a place where artistic activities were pursued by Wanda Gosławska, a ceramicist, sculptor, and an excellent colourist, and Józef Gosławski – a sculptor and a medallist. Our guides during the tour of this intriguing place were the artists’ daughter, Anna Rudzka, and her son, Tadeusz Rudzki, who look after the atelier on a daily basis and disseminate knowledge of the Gosławski family’s art.

House of art

The atelier located in Nobla St. in Warsaw is becoming increasingly popular. The artists’ family members generously invite guests to visit the place and get them acquainted with its history.  Wanda and Józef Gosławskis’ studio was opened for the public in 2012 for the first time, where a campaign under the slogan “20th Century Houses” was organised as part of the European Heritage Days. It  also coincided with when the Warsaw Branch of the Heritage Protection Society was searching for places which were built as part of cooperative construction projects. The campaign aroused considerable interest, and that is how the idea came up to continue these activities. And thus, the annual Open House Festival was created, and its first edition under the slogan “House of Art” took place in 2013.  

Sculptors’ place

The atelier of Gosławski spouses belongs to a unique group of Warsaw-based studios created especially for sculptors. It includes several terraced houses in Saska Kępa where Józef Trenarowski, Adam Roman, Wanda Gosłąwska and Józef Gosławski, Kazimierz Bieńkowski, Eugeniusz Żarkowski, and Tadeusz Świerczek lived and engaged in creative work. An annexe was later added to the buildings, where two more artists stayed – Władysław Zych, a glass sculptor and mosaic author, and Adam Procki, a sculptor working mostly with natural stone.

It is worth noting that it is the only known instance where ateliers were built distinctly with sculptors in mind. And the number of studios in one row of terraced houses was substantial. The Gosławskis’ atelier constitutes a peculiar case, as it is the only one on Nobla St. to retain the character of an art studio. It currently serves exhibition purposes, and it is a place where Gosławski family members work. Anna Rudzka, associated with the Inter-Faculty Department of Art History and Theory at the Academy of Fine Arts in Warsaw, has used some of the space for library premises. As an art historian, she needs a place for archives which are partially organised, while a proportion of them still awaits arrangement. It is worth stressing that, to the Gosławski family, it is obvious that the atelier will always be a place devoted to the memory of the artists, and that is why we can find a lot of objects related to them preserved there.

Kolektyw Cooperative – cooperation outline

The history of the establishment of the atelier in Saska Kępa is related to the broader issue of the reconstruction of Warsaw. The authorities of the time probably wanted to encourage sculptors to settle into the war-stricken city to involve them in the reconstruction efforts. The skills they had were seen as exceptionally useful from the perspective of restoring the former glory of Warsaw. However, how the decision was made to build a row of terraced houses intended specifically for sculptors is still a mystery.

After the end of World War II, a part of the urban fabric required complete reconstruction, and Muranów can serve as a perfect example of this. With that being said, it was still possible to find places which did not require much interference or which were vacant construction sites. Saska Kępa, the place where the Gosławskis’ atelier is located, was a piece of undeveloped land. In such cases, the authorities agreed to the operations of small cooperatives which would supplement large-scale state construction works. This was the story of “Kolektyw” Cooperative, which was established in 1952.

The “Kolektyw” Cooperative could be seen as a model solution, an entity which acted in the best interest of residents, and was to a large extent created by them. Back then, housing needs did not create opportunities to do business.

According to the Statutes of the Cooperative, its objective was not only to cater for housing needs, but also to ensure the transfer of ownership and the obtaining of title to the premises by its users. Nobody has managed to explain how such a provision was included in the document in 1952, in the midst of the harsh Stalin rule. The objectives outlined in the Statutes were actually fulfilled and itt was made possible after the political transformation of 1989. The ownership transfer was effected in the beginning of the 21st century. It should be noted that taking out a loan was required to build the terraced houses and it was necessary to repay the costs of building materials on an ongoing basis. The works progressed relatively fast, despite difficulties with the availability of the materials.

Modest design of houses

The “Kolektyw” Cooperative built both terraced houses and multi-family buildings, and it was possible thanks to the acquisition of land plots within the area of Królowej Aldony, Jana Styki, Alfreda Nobla, Zakopiańska, Kryniczna and Genewska Streets. The streets are full of characteristic houses with yellow plaster coating and white cornices, having modest design. The architecture of Saska Kępa was planned by Stefan Koziński, who could boast projects of modernist villas built before the war in Gdynia. As regards Saska Kępa, the reduction of costs resulted in a certain impoverishment of his designs, as the plans envisaged, for example, the use of stone from Kazimierz. The places where it was to be used on the façades were marked on technical drawings. Houses for artists required a special architectural design, as the ground floor would house large rooms for studios, with a height of about 4 metres.

It is also interesting to note that the roof tiles came from the Lower Silesia region, probably from the demolition of former German houses. The roof tiles on the Gosławskis’ house survived until the present day in a good condition – they were made of solid clay and tiles of this thickness are not manufactured today.

From Poznań to Warsaw

When the Gosławski family moved from Poznań to Warsaw, the entire house was still a shell building. A few years later, after moving in, Józef Gosławski built the second part of the atelier, which was possible thanks to the garden area adjacent to the terraced houses.

The entire room, from the entrance all the way to the garden is 10.8 metres long and 5.5 metres wide. The first part (closer to the street) is 6.3 metres long, and the second part (closer to the garden, built a few years after the construction of the house) is 3.9 metres long. The remaining 0.6 metres is taken by pillars.

It is a well-known fact that every artist wishes to have a good source of light above their working space. The re-development allowed the provision of a skylight above a part of the atelier. The current skylight differs from the original one, which was almost flat and made of wired glass. The atelier floor was covered with screed. A while later, using money from a prize, Józef Gosławski bought green PVC tiles, which lasted there for 40 years, at Chemia Pavilion (which does not exist anymore).

Old furnishing

The atelier retained its old furnishings. There are even pieces of furniture made by Jóżef Gosławski himself. To the artist, the atelier was always an important place, and any new construction ideas that were used at the house would begin at the atelier. For example, the atelier was the first room where emulsion paint was applied within the house. At some point in time, a decision was made to add a mezzanine to have additional space for sculptures. The moment Wanda Gosławska decided to live and sleep at the atelier, the mezzanine was extended and stairs were added. When the room gained a new function of exhibition space, the form of shelves was changed to provide visitors with an opportunity to take a closer look at the sculptures. Of course, some of the shelves have been repurposed by Anna Rudzka for her library.

Both clay and plaster sculptures were created here. For example, one could identify amongst the space and materials a case for specially sieved plaster for medals. Ceramic kilns were placed in the cellar, hence the trapdoor in the atelier floor, to move clay or moulds there, etc. This is also where sculpting tables used to stand, but they are no longer here, the atelier has become something in between a museum and a place of the inheritors’ research work.

Changes

The Gosławskis’ daughter and her family had to make certain changes to the studio. One of them concerned the skylight. It was necessary to add a piece of wall to build a roof plane with a greater pitch. This allowed the mounting of roof windows which provided incredible additional illumination. The second change affected the floor. The family members admitted that they would be most willing to lay stone, but that was rather impossible to do. They ultimately decided to choose porcelain tiles which were as close to stone as possible. The material they have chosen performs very well, and the floor is resistant to damage. Both changes are recent, as the skylight dates back to the late 1990s and the floor to the early 2000s.

Some modifications were made to the garden as well. When the Gosławski family moved to Saska Kępa, the gardens were still shared grounds. After a while, they were divided and the owners started shaping their own parts as they wished. The shared gardens had their charm, as they served as a playground for the artists’ children.  There is still a piece of a garden without a fence which has never been built there. This demonstrated good neighbourly relations.  Traits of cooperation between sculptors are also visible here. During the last replacement of a fence, the artists’ family decided to leave the unfenced part without any changes.

The artists’ presence and objects

The atelier is not only a place commemorating Wanda Gosławska and Józef Gosławski, but it also emphasises the presence of people who used to visit the place.

For example, Xawery Dunikowski, Józef Gosławski’s university teacher whom he always considered to be his mentor, was a frequent guest at the house. All the sculptors mentioned above, who had studios in neighbouring houses, would come here. There were also other artists coming to visit, such as Wacław Kowalik, Stefan Momot, Jerzy Chojnacki or Wojciech Czerwosz. It was a vibrant place, always open to artists, and Józef’s name day was always a grand celebration. All the more so that Jóżef Trenarowski also lived in one of the terraced houses.

The objects are valuable not only to the Gosławski family, but also to historians, as they remind us about artists who have sadly been forgotten. On the atelier’s walls there are charming portraits of young Anna Rudzka and her sister Bożena, wearing dresses which they had received as a gift from Józef Trenarowski, was done by Łucja Oźmin. In turn Łucja’s husband, Józef Oźmin, gave Józef Gosławski a piece of a fresco with an entrance to Jerusalem, and it is currently placed on one of the pillars in the atelier. The Oźmins were extremely intriguing people who would spend their shared life on scaffoldings, working on frescoes in churches, and whose works can also be found in Italy.

Moreover, we can also find a chair from Józef Trenarowski’s studio which was saved from being thrown away, and has been kept at the Gosławskis’ atelier since the mid-1960s. It is also worth taking a closer look at smaller objects such as ceramics – a plate with a rooster, a present from the Grześkiewicz family, or a small picture with dried flowers arranged in a bouquet, which is a work done by Wanda Zychowa.

As regards old furniture, the family’s most valuable souvenir is an armchair which was saved from Poznań Palm House. On this very armchair, Jóżef Gosławski created all his medals and coins, sitting on a rubber inflatable ring.

A large proportion of sculptures were also retained. We need to bear in mind, however, that sculptures which are now present in the public space were created here. Sculpture designs, commenced in Poznań and completed in Warsaw, are often showcased at the atelier.

It has always been clear to the Gosławski family that the studio would be a place dedicated to the memory of the artists, which also involves keeping and showing the greatest possible number of objects.

Towards exhibition functions

The artists’ family members are meticulous about maintaining the atelier in a good condition and popularising knowledge of Wanda and Józef’s art and of other sculptors associated with this place. They are still  organising and arranging the remaining collection. Anna Rudzka and her son Tadeusz prepared a collection of newspaper cuttings with articles mentioning the Gosławskis, which can be found on the walls of this Warsaw atelier. Moreover, the family prepared information boards in collaboration with the Warsaw Mint, as part of a campaign consisting in the striking of coins which have never been placed in circulation but were awarded prizes during competitions. The campaign resulted in developing boards with information about the life and creative work of the artists, the toys created by Józef Gosławski or his coin designs, for example, a coin with Mieszko and Doubravka. Coin and medal designs were also showcased at the atelier. It is interesting to note that the Gosławski family are in possession of drawings and documentation of a coin with Casimir the Great, dating back to the times of the Polish People’s Republic, whose creation involved a considerable commotion.Thanks to these efforts, the figure of Józef Gosławski was and is presented in a broader context. It is an example of how artistic creation may be limited by administrative constraints.

In 2021, the Gosławskis’ atelier at Nobla St. was visited by a film crew who prepared a programme/channel entitled “Fifteen Minutes with Numismatics” [Kwadrans z numizmatyką]. Anna Rudzka talked about her father’s work. It is a perfect example of the openness of the atelier and the willingness of the inheritors to share interesting, often forgotten stories, related to the studio.

The atelier in Saska Kępa was also the venue of inventorying workshops, which were aimed at demonstrating to other guardians of such places how to properly inventory the assets collected there. The Gosławskis’ studio, its collection, and the work which their inheritors have conducted so far served as a model.

At the same time, the guardians of the atelier use the opportunities provided by modern technology. An example of openness to new technologies, which we can see at the studio, is a digital reconstruction of a tomb of 1932 designed by Jóżef Gosławski in Rakowicki Cemetery in Krakow.  Anna’s student, Kajetan Krakuciński prepared the reconstruction using 3D printing technology. A similar procedure was applied in the case of a caricature of Józef Piłsudski and his mare Kasztanka dating back to around 1932. A 3D reconstruction enthusiast and young sculptor named Ryszard Zimek prepared the design of Józef Gosławski’s lost work based on two photographs. After that, thanks to the skills of Professor Grzegorze Witel, they managed to turn the design into a sculptural form.

http://goslawski.art.pl/poszukiwane_do1935.html – caricature of Józef Piłsudski and Kasztanka

The inheritors do not hide that the atelier requires certain modifications, which is inevitable as the time passes. The family are planning to begin renovation works with the first part of the atelier, which needs thermal upgrade. The lighting also requires improvements. Work on appropriate showcasing of the works is also an important issue, and it requires a specific exhibition form.

The activities pursued by the family show that the atelier is full of life all the time and it is evolving, as its function shifts towards exhibition space. The place also has immense educational potential. It is possible to run classes for school children, because patriotic threads have been demonstrated here in a non-blatant and visually attractive way. Gosławski created works of patriotic nature out of a real sentiment to his homeland, out of a natural need. Such school workshops could also be a good opportunity to discuss the issue of caricature in art, in sculpture, or the issue of preparatory sketches.In the case of Gosławski’s works, it is possible to trace the evolution line showing how his sculptures were created.

It is also worth noting that, notwithstanding all the art-related activities, the studio has retained its homely character, and family bonds can still be sensed here. In addition to well-known works, we can find less official works prepared for Gosławskis’ children at the studio.

---

---

Z wizytą w pracowni Wandy i Józefa Gosławskich

Spotkanie z unikalnym dorobkiem artystycznym

Z wielką przyjemnością ponownie odwiedziliśmy wyjątkowe miejsce na Saskiej Kępie w Warszawie, jakim jest pracownia artystyczna małżeństwa Gosławskich. To tutaj tworzyli Wanda Gosławska – ceramiczka, rzeźbiarka, znakomita kolorystka oraz Józef Gosławski – rzeźbiarz i medalier. Naszymi przewodnikami po tym interesującym miejscu byli córka artystów Anna Rudzka i jej syn Tadeusz, którzy opiekują się na co dzień pracownią a także popularyzują wiedzę na temat twórczości Gosławskich.

Mieszkanie sztuki

Pracownia, znajdująca się przy ulicy Nobla w Warszawie, zyskuje coraz większą popularność. Rodzina artystów bardzo chętnie zaprasza do jej zwiedzania, przybliżając bogatą historię tego miejsca. Studio Wandy i Józefa Gosławskich zostało po raz pierwszy udostępnione publiczności w 2012 roku, kiedy to w zakresie Europejskich Dni Dziedzictwa zorganizowano akcję pod hasłem „Mieszkania XX wieku”. Wówczas Warszawski Oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami poszukiwał miejsc powstałych w ramach budownictwa spółdzielczego. Akcja cieszyła się dużym zainteresowaniem, dlatego też narodził się pomysł jej kontynuacji. Tak powstał organizowany corocznie „Festiwal Otwarte Mieszkania”, którego pierwsza edycja z tematem przewodnim „Mieszkania Sztuki” odbyła się w 2013 roku.

Miejsce rzeźbiarzy

Atelier małżeństwa Gosławskich należy do wyjątkowej grupy warszawskich pracowni powstałych specjalnie dla rzeźbiarzy. To szereg segmentów na Saskiej Kępie, gdzie mieszkali i tworzyli: Józef Trenarowski, Adam Roman, Wanda i Józef Gosławscy, Kazimierz Bieńkowski, Eugeniusz Żarkowski, Tadeusz Świerczek. Do wspomnianego szeregu dodano następnie przybudówkę, w której zamieszkało jeszcze dwóch artystów – Władysław Zych, tworzący szkło artystyczne, autor mozaik oraz Adam Procki.

Warto podkreślić, że to jedyny znany przypadek, kiedy pracownie zostały wybudowane specjalnie z myślą o rzeźbiarzach. Należy przy tym zaznaczyć, że liczba tych pracowni, jak na jeden segment, była duża. Pracownia Gosławskich stanowi szczególny przypadek, ponieważ jako jedyna z tego zespołu zachowała charakter pracowni artystycznej. Obecnie pełni ona funkcję ekspozycyjną, jak również stanowi miejsce pracy członków rodziny Gosławskich. Pani Anna Rudzka, związana z Międzywydziałową Katedrą Historii i Teorii Sztuki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, wykorzystała część przestrzeni na zaplecze biblioteczne. Jako historyczka sztuki opiekuje się też archiwum rodziców, które częściowo jest już uporządkowane. Należy podkreślić jednak, że dla rodziny państwa Gosławskich pracownia zawsze będzie miejscem poświęconym pamięci artystów bez względu na nowe jej funkcje.

Spółdzielnia Kolektyw – rys współpracy

Historia powstania pracowni dla rzeźbiarzy na Saskiej Kępie związana jest z zagadnieniem odbudowy Warszawy. Według Pani Anny Rudzkiej ówczesna władza chciała zachęcić rzeźbiarzy do osiedlania się w zniszczonym przez działania wojenne mieście, by włączyć artystów w jego odbudowę. Umiejętności, które posiadali, były widziane jako niezwykle przydatne przy przywracaniu dawnej świetności stolicy.

Po zakończeniu II wojny światowej część miasta wymagała zupełnego odbudowania, przykładem tego był chociażby Muranów. Wciąż można było jednak znaleźć miejsca, które nie wymagały dużej ingerencji lub wolne place budowlane. Saska Kępa, miejsce pracowni Gosławskich stanowiła przypadek, gdzie znajdowały się tereny jeszcze niezabudowane. W takich sytuacjach władza wyrażała zgodę na działanie małych spółdzielni, które miały uzupełniać wielkie działania państwowe na rzecz odbudowy miasta. Tak właśnie powstała w 1952 roku Spółdzielnia „Kolektyw”.

Spółdzielnię „Kolektyw” można widzieć jako modelowe rozwiązanie, podmiot, który działał w interesie mieszkańców oraz był mocno przez nich tworzony. Do tej pory jednak nie wiadomo, jak doszło do podjęcia decyzji o budowie segmentu przeznaczonego specjalnie dla rzeźbiarzy.

Zgodnie ze statutem spółdzielni celem było nie tylko zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych, lecz również przewłaszczenie w przyszłości i uzyskanie prawa własności przez użytkowników. Do dzisiaj nie wyjaśniono, jak to się stało, że w 1952 roku, w środku nocy stalinowskiej, znalazł się taki zapis. Faktem jest, że cele statutowe zostały zrealizowane. Do uwłaszczenia doszło na początku lat dwutysięcznych. Należy zaznaczyć, że warunek wybudowania takiego segmentu stanowiło wzięcie kredytu. Konieczne było bieżące spłacanie kosztów materiałów budowlanych. Mimo ogromnych trudności z ich zdobyciem budowa posuwała się dosyć szybko.

Domy o skromnej architekturze

Spółdzielnia „Kolektyw” budowała zarówno segmenty, jak i domy wielorodzinne, było to możliwe dzięki pozyskaniu działek, które znajdowały się w obrębie ulic Królowej Aldony, Jana Styki, Alfreda Nobla, Obrońców, Zakopiańskiej, Krynicznej i Genewskiej. Wszędzie na tych ulicach znajdują się charakterystyczne dla Kolektywu domy o skromnej architekturze, tynkowane na żółto z białymi gzymsami. Były one projektowane m.in. przez Stefana Kozińskiego, który już przed wojną mógł szczycić się zrealizowanymi projektami modernistycznych willi w Gdyni. W przypadku Saskiej Kępy redukcja kosztów doprowadziła do zubożenia jego projektów. Na rysunkach technicznych widać, w których miejscach na fasadzie miał się pojawić tzw. kamień kazimierzowski Domy dla artystów wymagały specjalnego projektu architektonicznego, ponieważ na parterze znajdowało się przeznaczone na pracownię duże pomieszczenie o wysokości ok. 4 m.

Ciekawostkę stanowi fakt, że dachówka, która pokrywała te domy, pochodziła z rejonu Dolnego Śląska, wg Pani Anny Rudzkiej prawdopodobnie z rozbiórki obiektów poniemieckich. Dachówka na segmencie Gosławskich przetrwała do dzisiaj w dobrym stanie – to bardzo solidna glina, o takiej grubości, której się już dzisiaj nie produkuje.

Z Poznania do Warszawy

Kiedy rodzina Gosławskich sprowadziła się z Poznania do Warszawy, cały dom był jeszcze w stanie surowym. Kilka lat później Józef Gosławski wybudował drugą część pracowni, na co pozwalały przydomowe ogródki, które przynależały do segmentów.

Obecne wymiary całego pomieszczenia od wejścia aż do ogrodu to 10,8 metra długości oraz 5,5 szerokości. Natomiast pierwsza część (bliżej ulicy) ma 6,3 metra długości, druga część (bliżej ogrodu), która powstała kilka lat po budowie domu, 3,9 metra długości. Brakujące 0,6 metra, to oczywiście filary.

Oczywiste jest, że każdemu artyście podczas pracy zależy szczególnie na górnym świetle. Przebudowa pozwoliła na przykrycie tej części pracowni świetlikiem. Współczesny świetlik różni się jednak od tego pierwotnego, ponieważ początkowo był on prawie płaski, ze szkła zbrojonego, leżał na szprosach, wymagał uszczelniania. Na podłodze pracowni była wylewka. Następnie Józef Gosławski, dzięki nagrodzie, kupił w nieistniejącym już Pawilonie Chemia zielone płytki PCV, które wytrzymały w tym miejscu 40 lat.

Dawne wyposażenie

Pracownia zachowała swoje dawne wyposażenie. Znajdują się tutaj meble wykonane przez Józefa Gosławskiego. Dla artysty pracownia była zawsze bardzo ważnym pomieszczeniem, wszystkie nowości budowlane były wprowadzane początkowo do pracowni, np. pierwsza farba emulsyjna została użyta właśnie tutaj. W pewnym momencie zdecydowano się na dodanie antresoli, by mieć dodatkowe miejsce na rzeźby. Gdy Wanda Gosławska postanowiła mieszkać i spać w pracowni, antresola została poszerzona oraz dodano do niej schody. Kiedy pracownia zaczęła pełnić kolejną funkcję – ekspozycyjną – zmieniono też nieco formę półek, by zwiedzający mieli możliwość przyjrzenia się rzeźbom. Oczywiście część z nich zajmuje dzisiaj wspomniana wcześniej biblioteka Pani Anny Rudzkiej, córki artystów.

Powstawały tutaj rzeźby zarówno z gliny, jak i z gipsu. Można było znaleźć zatem skrzynię na specjalnie przesiewany gips do medali. Piece ceramiczne znalazły swoje miejsce w piwnicy, stąd klapa w podłodze pracowni, która umożliwiała przerzucanie gliny, form itd. Stały też tutaj kawalety i tego wyposażenia już nie ma, ponieważ pracownia stała się czymś pośrednim między muzeum, a miejscem naukowej pracy spadkobierców.

Zmiany

Córka państwa Gosławskich wraz z rodziną, musiała dokonać w studio pewnych zmian. Jedna z nich dotyczyła świetlika. Konieczne było wybudowanie kawałka muru, aby założyć połać dachową o większym kącie nachylenia. Dzięki temu pojawiły się okna dachowe, co pozwoliło na nieprawdopodobne doświetlenie. Druga zmiana dotyczyła podłogi. Rodzina nie ukrywa, że najchętniej położyłaby tutaj płyty kamienne, jednak jest to raczej niewykonalne. Ostatecznie Gosławscy zdecydowali się na gres, który był najbliższy kamieniowi. Ponadto wybrany materiał sprawdza się znakomicie, podłoga jest odporna. Obie te zmiany są bardzo współczesne, świetlik to końcówka lat 90, podłoga – początek lat dwutysięcznych.

Pewne przekształcenie dotyczy także przydomowego ogródka. W momencie, kiedy rodzina państwa Gosławskich wprowadziła się na Saską Kępę, ogródki były jeszcze niedzielone. Następnie rozgraniczono je, właściciele zaczęli zagospodarowywać je wedle uznania. Pierwotnie nieogrodzone ogródki miały swój urok – były miejscem zabaw dzieci artystów. Do dzisiaj zachowano jeden fragment ogródka bez ogrodzenia, nigdy nie było tam płotu. Świadczy to o dobrych stosunkach sąsiedzkich. Rys współpracy między rzeźbiarzami jest widoczny i tutaj. Podczas ostatniej wymiany płotu rodzina artystów zdecydowała o pozostawieniu nieogrodzonego elementu bez zmian.

Obecność artystów a przedmioty

Pracownia to nie tylko miejsce pamięci Wandy i Józefa Gosławskich, zaznaczona jest tutaj również obecność ludzi, którzy ją odwiedzali.

U Józefa Gosławskiego bywał np. Xawery Dunikowski, którego Gosławski był przez pewien czas studentem, uważał go zawsze za swojego mistrza. Bywali tutaj wszyscy wspomniani wcześniej rzeźbiarze, którzy posiadali pracownie w segmencie. Pojawiali się także inny artyści, tacy jak Wacław Kowalik, Stefan Momot, Jerzy Chojnacki czy Wojciech Czerwosz. Było to miejsce tętniące życiem, zawsze otwarte dla artystów. Szczególnie hucznie obchodzono imieniny Józefa, tym bardziej, że w segmencie mieszkał jeszcze Józef Trenarowski.

Na ścianach pracowni można znaleźć urocze portrety młodziutkich Anny Rudzkiej oraz jej siostry Bożeny w sukienkach sprezentowanych przez Józefa Trenarowskiego. Autorką obrazów jest Łucja Oźmin. Jej mąż, Józef Oźmin, przekazał Józefowi Gosławskiemu fragment fresku z wjazdem do Jerozolimy, który obecnie wisi na jednym z filarów pracowni.

Ponadto można tutaj znaleźć krzesło z pracowni Józefa Trenarowskiego, które od drugiej połowy lat 60 XX wieku znajduje się w pracowni Gosławskich. Warto też zwrócić uwagę na mniejsze przedmioty, takie jak ceramika – talerz z kogutem, prezent od Grześkiewiczów czy mały obrazek z suszonymi kwiatami, ułożonymi w bukietową kompozycję – dzieło Wandy Zychowej.

Najcenniejszą dla rodziny pamiątką, jeżeli chodzi o dawne meble, jest fotel z palmiarni poznańskiej. Na tym właśnie fotelu, siedząc na gumowym nadmuchiwanym kółku, Józef Gosławski zrobił wszystkie medale i monety.

Zachowała się także spora część rzeźb. Trzeba pamiętać jednak, że powstawały tu rzeźby, które istnieją dzisiaj w przestrzeni publicznej.

Dla rodziny państwa Gosławskich oczywiste było, że pracownia zawsze będzie miejscem poświęconym pamięci artystów, co wiązało się także z zachowaniem jak największej liczby przedmiotów. Mają one wartość nie tylko dla rodziny Gosławskich, lecz również dla historyków, ponieważ przypominają o często zapomnianych już artystach.

W stronę funkcji ekspozycyjnej  

Rodzina artystów skrupulatnie dba o zachowanie pracowni w dobrym stanie oraz popularyzuje wiedzę na temat sztuki Wandy i Józefa jak również rzeźbiarzy, związanych z tym miejscem. Nieustannie trwa porządkowanie pozostałych zbiorów. Pani Anna Rudzka wraz z synem Tadeuszem przygotowali zestawienia wycinków prasowych ze wzmiankami o Gosławskich, które można znaleźć dzisiaj na ścianach warszawskiej pracowni. Ponadto we współpracy z Mennicą w Warszawie w ramach akcji bicia monet, które nigdy nie weszły do obiegu, a zostały nagrodzone w konkursach, rodzina przygotowała specjalne tablice informacyjne. Dzięki akcji powstały tablice mówiące o życiu i twórczości artystów, zabawkach stworzonych przez Józefa Gosławskiego czy o projektach jego monet, np. o monecie z Mieszkiem i Dąbrówką. Projekty zostały także wyeksponowane w pracowni. Co ciekawe, rodzina państwa Gosławskich jest w posiadaniu rysunków i dokumentacji do monety z Kazimierzem Wielkim, jedynej z okresu PRL-u, na której w pierwotnym projekcie pojawił się orzeł z koroną.

W 2021 roku pracownię przy ulicy Nobla odwiedziła ekipa filmowa, która prowadzi kanał „Kwadrans z numizmatyką”. Pani Anna Rudzka opowiedziała o twórczości ojca. To doskonałe świadectwo otwartości pracowni oraz chęci spadkobierców do przybliżania ciekawych, często zapomnianych już historii, związanych z tym miejscem.

W pracowni na Saskiej Kępie przeprowadzono też warsztaty inwentaryzacyjne, które miały na celu pokazać innym opiekunom tego typu miejsc, jak we właściwy sposób inwentaryzacja powinna zostać przeprowadzona. Pracownia Gosławskich, jej zbiory i dotychczasowa praca spadkobierców posłużyły jako przykład.

Jednocześnie opiekunowie pracowni korzystają z możliwości, jakie daje dziś technika. Otwartość na nowe technologie obrazuje stojąca w studio cyfrowa rekonstrukcja nagrobka projektu Józefa Gosławskiego z 1932 roku, który znajduje się na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Student Pani Anny, Kajetan Karkuciński, przygotował tę rekonstrukcję, korzystając z technologii druku 3D. Podobnie postąpiono w przypadku karykatury Józefa Piłsudskiego i Kasztanki z ok. 1932 roku. Pasjonat rekonstrukcji 3D, młody rzeźbiarz Ryszard Zimek, na podstawie dwóch zachowanych zdjęć przygotował projekt zaginionej pracy Józefa Gosławskiego. Następnie dzięki zdolnościom profesora Grzegorza Witka udało się nadać temu projektowi formę rzeźbiarską.

http://goslawski.art.pl/poszukiwane_do1935.html – karykatura Józef Piłsudski i Kasztanka

Spadkobiercy nie ukrywają, że pracownia wymaga pewnych zmian, co zresztą jest nieuniknione z biegiem czasu. Planowany remont rodzina rozpocznie od drugiej części pracowni, którą trzeba ocieplić. Poprawienia wymaga także oświetlenie. Ważnym zagadnieniem jest również odpowiednie wyeksponowanie prac, a do tego potrzebna jest określona forma ekspozycji.

Działania rodziny pokazują, że pracownia cały czas żyje, ewoluuje a jej funkcja przesuwa się w stronę tej ekspozycyjnej. Ponadto miejsce to ma ogromy potencjał edukacyjny. Wydaje się być doskonałą przestrzenią do prowadzenia zajęć dla szkół, ponieważ obecne wokół wątki patriotyczne ujęte zostały w sposób nienachalny oraz atrakcyjny wizualnie. Gosławski tworzył prace o charakterze patriotycznym z autentycznego uczucia do ojczyzny, naturalnej potrzeby. Można by poruszać także podczas warsztatów dla szkół zagadnienie karykatury w sztuce, karykatury w rzeźbie, szkicu przygotowawczego – w przypadku wielu dzieł Gosławskiego da się prześledzić linię ewolucyjną ich powstawania.

Należy także wspomnieć, że pracownia przy wszystkich działaniach wokół sztuki zachowała domowy charakter, czuć tutaj rodzinną więź. Obok prac rozpoznawalnych znaleźć można też te mniej oficjalne, przygotowane np. dla dzieci Gosławskiego.

Korekta: Anna Zawisza