A visit to the Dłużniewski family’s historic atelier Emilia Dłużniewska and Kajetan Dłużniewski

[polska wersja językowa poniżej]

The New Town Square in Warsaw is nowadays filled with bustling street noises accompanied by the occasional chime of Franciscans’ Church’s bells . It’s not widely known that about a dozen years ago, the Old Town (Starówka) area housed the most important cultural events in Warsaw. It is at the corner of Franciszkańska and Freta, where a small atelier owned by the Dłużniewski family finds its place, and it is a spot where the life of the artistic bohemia of the time was thriving. The studio was not only a workshop where Emilia, Andrzej, and their son Kajetan Dłużniewski created their most outstanding works, but also a meeting place for the most acclaimed representatives of the art and literature world.   

Emilia Dłużniewska and Kajetan Dłużniewski, who are still pursuing their artistic activities here, disclose some behind-the-scenes info about the meetings and many other events which happened in their atelier at Freta street. 

In 1969, shortly after graduating from the Academy of Fine Arts, Andrzej Dłużniewski and his wife Emilia became the owners of a small atelier located in an old town tenement house in Warsaw’s Starówka. This marks the historical beginning of this place. They were not only a happily married couple, but also a harmonious and mutually supportive artistic duo. However, the renovation and administrative paperwork were costly. To solve that problem, Emilia started producing fabric, and Andrzej started working at university, while continuing his creative work. They were also organising exhibitions at Piwna street, where meetings of artists, writers, and art critics were held on a regular basis. 

In 1997 Andrzej Dłużniewski had and accident which resulted in the loss of his eyesight. It was a pivotal point for Andrzej’s further artistic activities and for the entire Dłużniewski family. Contrary to what everyone would expect, Andrzej’s creative work gained even greater momentum, engaging all the family members in his artistic and literary projects. This joint long-term work contributed to the creation of a hospitable atmosphere, which is certainly present to this day. 

Despite the tragic situation after the accident, my husband’s creativity gained a new dimension, and paradoxically it was the most prolific period of his creative work. Andrzej always had a rich inner life, and at times he would simply forget that he was visually impaired (at least that was what he said). Of course, he had his bad moments, but it was insignificant when compared to the number of projects he carried out at the time. In one of interviews he compared his artistic activities to a “flash from a mental cloud”… My husband would say  “I had my eyesight for 58 years, and that’s enough.” – said Emilia Dłużniewska. 

The interior of the atelier 

The centrepiece of the atelier is a solid wooden table, a witness to numerous discussions between the representatives of Polish avant-garde art of the second half of the 20th century. Traces of those artistic friendships and the works given to the Dłużniewski family by, i.e., Lawrence Weiner or Nam June Paik still adorn studio’s walls. Countless photographs of cats also drew my attention, and there are even three pets living in the atelier right now. 

At the top of the table, we can see small bronze figurines. They are the so called Geonauts which were made shortly after Andrzej Dłużniewski’s accident. Working on them was a kind of therapy initiated by professors from Warsaw’s Academy of Fine Art where Andrzej had once worked. Following the accident, the Chance for the Blind Foundation started cooperating with the Dłużniewski family, and the Geonaut figurines have been awarded to the sight-impaired persons for their special achievements ever since. They were also showcased at exhibitions on multiple occasions, for instance at the Ujazdowski Castle.  

Small pawns standing on the chests of drawers in the atelier also captivated my attention. Their presence is the outcome of father-son cooperation, at the same time being a reflection of their relationship, which was becoming stronger as the years passed. In 2009, at Galeria XXI in Warsaw an exhibition entitled “Chess…” was organised, and it was the first joint exhibition of works by Andrzej and Kajetan Dłużniewski. The father taught his son, a primary school student, how to play chess which later became their shared passion. One of the pawns was found during a walk. It was probably a tip from one of the street posts which was painted in white and red colours for the exhibition, and it became its focal point.  

Kajetan Dłużniewski compared the knight figure placed on a wooden block with hard living circumstances which we all have to deal with from time to time, and which does not have a “satisfactory” solution. The fact demonstrated that the Dłużniewskis found close links between chess and everyday life. 

In addition to photos of their friends, the atelier walls are decorated with the hosts’ works – for example, the Burlesques which were the outcome of joint work by Emilia and Andrzej – a series of collages which have been created since 2001 until present. They depict groups of human figures in various positions and presenting various gestures. The starting point was the “K” manikin cut out from a wallpaper in 1946 and later replicated, assuming various functions, such as the main protagonist of Burlesques. The series is a play on art, literature, history and human weaknesses, serious and humorous at the same time.

What is currently happening at the Dłużniewskis’ atelier? 

Kajetan Dłużniewski has taken over the workshop section. He is continuing his father’s projects and is pursuing his own creative work. Drawing from, on the one hand, the artistic traditions of his family, and reaching for individual experience on the other, he creates exceptional works which can be seen as the embodiment of his personal relationship with Andrzej Dłużniewski. His works have gained wide recognition in Warsaw’s exhibition circles. His most recent exhibition took place in Studio F7 at Chełmska street, but unfortunately the pandemic affected its course and significantly restricted the reception of his works.

It is also worth mentioning that two years ago the Dłużniewski family atelier was awarded the status of a Warsaw Historic Art Atelier. This proves the particular nature of this place, whose development was affected by numerous unique factors, and whose story is still unfolding. Due to the activities pursued by Emilia Dłużniewska and Kajetan Dłużniewski, the atelier is unlikely to ever be reduced to the form of an exhibition space. However, the Dłużniewski family have declared that they are willing to welcome anyone who makes a previous appointment. As Kajetan Dłużniewski puts it:

The atelier has always been vibrant, there has always been something happening here, and it seems that it is bound to stay like that.

---

Z wizytą w pracowni historycznej rodziny Dłużniewskich 

Warszawski Rynek Nowego Miasta, uliczny gwar, któremu w tle towarzyszy dźwięk dzwonów pobliskiego kościoła Franciszkanów. Niewiele osób wie, że to właśnie w obrębie Starówki kilkanaście lat temu odbywały się najważniejsze wydarzenia kulturalne w Warszawie. To właśnie tutaj,  u zbiegu ulic Franciszkańskiej i Freta, znajduje się niewielka pracownia rodziny Dłużniewskich, w której niegdyś toczyło się życie ówczesnej bohemy artystycznej. W pracowni nie tylko powstały wybitne dzieła Emilii, Andrzeja oraz ich syna Kajetana Dłużniewskiich, ale było to również miejsce spotkań największych przedstawicieli współczesnej sztuki czy literatury.   

Tajemnice tych spotkań oraz wielu innych wydarzeń, które toczyły się w pracowni przy ulicy Freta odkryli przede mną Emilia i Kajetan Dłużniewscy, którzy nadal aktywnie realizują tutaj swoją artystyczną działalność. 

W 1969 roku, krótko po ukończeniu Akademii Sztuk Pięknych, Emilia i Andrzej Dłużniewscy zostali właścicielami niewielkiej pracowni w staromiejskiej kamienicy na warszawskiej Starówce. Tak rozpoczęła się historia tego miejsca, artystycznej przestrzeni, która wciąż się zmienia i ewoluuje. Tworzyli nie tylko udane małżeństwo, ale i zgrany, wspierający się duet artystów. Remont i załatwienie wszystkich administracyjnych formalności były kosztowne-. Aby temu sprostać Emilia zajęła się robieniem tkanin, a Andrzej rozpoczął pracę akademicką, kontynuując jednocześnie swoją pracę twórczą. Oprócz tego wspólnie prowadzili działalność wystawienniczą  przy ulicy Piwnej, gdzie cyklicznie odbywały się spotkania artystów, literatów i krytyków sztuki. 

W 1997 roku Andrzej Dłużniewski uległ wypadkowi, w wyniku którego stracił wzrok. Był to moment przełomowy dla życia całej rodziny Dłużniewskich, ale również dla jego dalszej działalności artystycznej. Wówczas, wbrew wszelkim oczekiwaniom, twórczość Andrzeja nabrała jeszcze większego rozpędu, co spowodowało zaangażowanie wszystkich domowników w realizację jego projektów artystycznych i literackich. Wspólna, wieloletnia praca przyczyniła się do tego, że w tym miejscu  do dzisiaj odczuwa się rodzinną atmosferę. 

Po wypadku, pomimo całego tragizmu sytuacji, kreatywność męża zyskała nowy wymiar i był to paradoksalnie najbardziej płodny okres jego twórczości. Andrzej od zawsze miał bardzo bogate życie wewnętrzne i czasami wręcz zapominał, że nie widzi (tak przynajmniej mówił). Oczywiście bywały gorsze momenty, ale miało to się nijak do liczby projektów, jakie wówczas realizował. W jednym z wywiadów porównał swoją działalność artystyczną do „błysku z mentalnej chmury”… Mąż mawiał „widziałem 58 lat i wystarczy” –  mówi Emilia Dłużniewska. 

Wnętrze pracowni 

 W centrum pracowni  stoi solidny, drewniany stół, wokół, którego niegdyś toczyły się rozmowy, wymiana poglądów przedstawicieli polskiej sztuki awangardowej drugiej połowy XX wieku. Na ścianach można dostrzec ślady tych przyjaźni artystycznych oraz dzieła sprezentowane Dłużniewskim przez m.in. Lawrence Weinera czy Nam June Paika. Moją uwagę przykuły również liczne zdjęcia kotów, których w tym miejscu przewinęła się aż trójka. 

Na blacie stołu można dostrzec niewielkie figurki z brązu. Są to tzw. Geonauci, którzy powstali krótko po wypadku Andrzeja Dłużniewskiego. Praca przy nich była formą terapii, którą zainicjowali profesorowie warszawskiej ASP, gdzie niegdyś pracował Dłużniewski. Jeszcze za jego życia  „Fundacja „Szansa dla Niewidomych” nawiązała współpracę z Dłużniewskimi i po dziś dzień figurki Geonautów wręcza za specjalne osiągnięcia i zasługi osobom niewidzącym. Były one również niejednokrotnie eksponowane na wystawach, np. w Zamku Ujazdowskim w Warszawie.  

Moją uwagę zwróciły pojedyncze pionki szachowe stojące na komodach pracowni. Ich obecność wynika ze współpracy ojca i syna, a jednocześnie stanowi odbicie ich relacji, która z upływem lat zacieśniała się coraz bardziej . W 2009 roku w Galerii XXI w Warszawie zorganizowano wystawę „Szachy…”, była to pierwsza wspólna ekspozycja Andrzeja i Kajetana Dłużniewskich. Ojciec nauczył swojego syna będącego w podstawówce gry w szachy, która z czasem stała się ich wspólną pasją. Jeden z pionków został znaleziony podczas spaceru. Była to prawdopodobnie końcówka jednego z słupków ulicznych, który na rzecz wystawy został pomalowany na biało-czarno i stał się mottem tej ekspozycji. Umieszczonego na drewnianym klocku konika, Kajetan Dłużniewski, porównał do trudnej sytuacji życiowej, z którą każdy człowiek od czasu do czasu, musi się zmierzyć, i która nie ma „dobrych” rozwiązań. Fakt ten pokazuje, jak ścisłych powiązań pomiędzy szachami, a  codziennością upatrywali Dłużniewscy. 

Na ścianach pracowni,  oprócz zdjęć przyjaciół, wiszą prace samych Dłużniewskich – np. seria Burlesek, która jest dziełem wspólnym Emilii i Andrzeja – cyklu kolaży powstających od roku 2001 do dziś, które pokazują grupy postaci przedstawionych w  różnych pozach lub gestach. Punktem wyjścia był wycięty w 1964 roku z tapety ściennej ludzik „K”, który po latach był powielany i przybierał różnorodne funkcje, jako główny bohater Burlesek. Seria jest poważną i żartobliwą zarazem grą ze sztuką, literaturą, historią i ludzkimi słabościami.

Co obecnie dzieje się w pracowni Dłużniewskich? 

Część warsztatową obecnie objął Kajetan Dłużniewski. Kontynuuje on projekty ojca, a także prowadzi własną działalność twórczą. Czerpiąc z jednej strony z tradycji artystycznej swojej rodziny, a z drugiej sięgając do indywidualnych doświadczeń, tworzy unikatowe dzieła, będące odbiciem osobistej relacji, jaka łączyła go z Andrzejem Dłużniewskim. Jego prace cieszą się wszechstronnym uznaniem warszawskiego środowiska wystawienniczego. Ostatnia wystawa  miała miejsce w Studio F7 przy ulicy Chełmskiej, niestety pandemia wpłynęła na jej przebieg i mocno ograniczyła odbiór.

Warto też wspomnieć, że dwa lata temu pracownia Dłużniewskich uzyskała status Warszawskiej Historycznej Pracowni Artystycznej. Świadczy to o unikalności tego miejsca, na którego rozwój miało wpływ wiele specyficznych czynników i którego historia ciągle trwa. Ze względu na pracę Emilii i Kajetana Dłużniewskich, pracownia  prawdopodobnie nigdy nie będzie przestrzenią wyłącznie wystawienniczą. Niemniej po wcześniejszym umówieniu wizyty, Dłużniewscy zadeklarowali, że mogą opowiedzieć o tym miejscu. Jak mówi Kajetan Dłużniewski:

Pracownia zawsze tętniła życiem, zawsze coś się tu działo i wygląda na to, że tak zostanie.

Korekta: Anna Magdalena Łań

Return to the homepage